(KTSG) - Nhiều khả năng, dự thảo Luật các tổ chức tín dụng (sửa đổi) sẽ được đặt lên bàn nghị sự Quốc hội vào kỳ họp tháng 5 tới đây với nội dung trọng tâm là luật hóa Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm cơ chế xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng.
- Nhảy nhóm nợ xấu, nhân sự nghỉ việc, nhựa Rạng Đông tạm ngừng hoạt động
- Nợ xấu các ngân hàng sắp đạt đỉnh?
Ảnh: LÊ VŨ
Việc luật hóa Nghị quyết 42 từng được đề cập vào năm 2022 khi nghị quyết này sắp hết thời hạn thí điểm (tháng 8-2022). Tuy nhiên, Quốc hội đã quyết định kéo dài thời gian thực hiện Nghị quyết 42 đến hết ngày 31-12-2023; đồng thời giao Chính phủ nghiên cứu, đề xuất luật hóa các quy định về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm.
Trên cơ sở tổng kết thực hiện Nghị quyết 42, Luật các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2024 đã luật hóa một số quy định về nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm. Hành lang pháp lý này đã giúp việc xử lý nợ xấu diễn ra nhanh hơn, hiệu quả hơn. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, lũy kế từ ngày 15-8-2017 đến 31-12-2023, trung bình mỗi tháng xử lý được 5.800 tỉ đồng nợ xấu, cao hơn 2.280 tỉ đồng so với trước khi có Nghị quyết 42. Đặc biệt, tỷ lệ khách hàng tự trả nợ và hình thức xử lý nợ thông qua bán, phát mại tài sản bảo đảm đều tăng cao, lần lượt chiếm 36,35% và 20,85%, tương đương 161.300 tỉ đồng và 92.500 tỉ đồng trong tổng số 443.800 tỉ đồng nợ xấu theo Nghị quyết 42.
Tuy nhiên, do có nhiều ý kiến khác nhau, Luật các TCTD năm 2024 chưa luật hóa về quyền thu giữ tài sản bảo đảm (trừ một số trường hợp được áp dụng quy định chuyển tiếp); về kê biên tài sản bảo đảm của bên phải thi hành án; về hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án hình sự. Điều này gây khó khăn lớn cho các TCTD trong việc thực thi quyền thu giữ tài sản bảo đảm, gián tiếp ảnh hưởng đến khả năng xoay vòng vốn cũng như tiếp cận tín dụng với chi phí hợp lý của người dân và doanh nghiệp, nhất là khi Nghị quyết 42 đã hết hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2024.
Nếu các đề xuất chính sách trên đây của NHNN được các đại biểu Quốc hội chấp thuận, tiến trình xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm sẽ diễn ra nhanh hơn, góp phần khơi thông nguồn vốn tín dụng trong nền kinh tế.
Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, với khoảng trống pháp lý hiện nay, các TCTD chỉ có thể áp dụng cơ chế khởi kiện tại tòa án, dẫn đến tình trạng chậm trễ, tốn kém và gia tăng chi phí xử lý tài sản bảo đảm. Bên cạnh đó, thực tế cho thấy, nhiều khách hàng nhận thức được rằng quyền thu giữ tài sản của các TCTD đã hết hiệu lực nên cố tình chây ì và không hợp tác trong việc xử lý tài sản bảo đảm. Quá trình thu hồi tài sản do vậy càng khó khăn hơn và kéo dài, làm tăng chi phí của các ngân hàng.
Chính vì vậy, sửa Luật các TCTD lần này, NHNN đề xuất ba nhóm chính sách với mục tiêu bảo đảm cân bằng giữa quyền lợi hợp pháp của TCTD, tổ chức mua bán, xử lý nợ với các quyền hợp pháp của bên bảo đảm tài sản.
Một là, luật hóa quy định về quyền thu giữ tài sản bảo đảm. Theo đó, quy định rõ TCTD, tổ chức mua bán, xử lý nợ được quyền thu giữ tài sản bảo đảm trong trường hợp tại hợp đồng bảo đảm đã có thỏa thuận về việc này. Đồng thời, việc thu giữ tài sản bảo đảm phải tuân thủ các điều kiện, trình tự, thủ tục theo quy định. Trong quá trình thu giữ, các TCTD không được áp dụng các biện pháp vi phạm điều cấm của pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội.
Hai là, luật hóa quy định về kê biên tài sản bảo đảm của bên phải thi hành án. Theo đó, tài sản bảo đảm cho nghĩa vụ trả nợ tại TCTD sẽ không bị kê biên để thực hiện nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự; trừ trường hợp thi hành bản án, quyết định về cấp dưỡng, bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khỏe hoặc trường hợp có sự đồng ý của TCTD.
Ba là, luật hóa quy định về hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án hình sự và bổ sung quy định về hoàn trả tài sản bảo đảm là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính. Theo đó, sau khi hoàn tất thủ tục xác định chứng cứ và xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án, cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm hoàn trả vật chứng trong vụ án hình sự là tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu theo đề nghị của bên nhận bảo đảm là TCTD.
TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, là người ủng hộ việc luật hóa Nghị quyết 42 của Quốc hội. Theo ông, Nghị quyết 42 đã phát huy hiệu quả tốt, giúp nợ xấu giảm rõ rệt. Hơn nữa, nợ xấu là vấn đề có tính liên tục. Kinh doanh tiền tệ thì rủi ro nợ xấu luôn tiềm ẩn chứ không phải chỉ xuất hiện trong thời điểm khó khăn. Ngân hàng nước ngoài thường chấp nhận tỷ lệ rủi ro nợ xấu đâu đó 2-3%. Vì vậy, phải có một khung pháp lý về xử lý nợ xấu, không nên để cộng dồn, tích tụ tạo nên những nguy cơ, những điểm tắc nghẽn cho kinh tế quốc gia.
Dự thảo Luật các TCTD (sửa đổi) chưa được Quốc hội bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm nay, song Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu NHNN khẩn trương xây dựng hồ sơ dự luật để trình Quốc hội tại kỳ họp tháng 5-2025. NHNN cũng đã đề xuất xây dựng, ban hành luật này theo trình tự và thủ tục rút gọn và có hiệu lực sớm, ngay trong năm 2025. Như vậy, nhiều khả năng, dự thảo Luật các TCTD (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua ngay trong kỳ họp tháng 5 tới. Nếu các đề xuất chính sách trên đây của NHNN được các đại biểu Quốc hội chấp thuận, tiến trình xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm sẽ diễn ra nhanh hơn, góp phần khơi thông nguồn vốn tín dụng trong nền kinh tế.
