Ngành khai thác vàng ở Nam Phi đang hấp hối
Chánh Tài
(TBKTSG Online) - Ngành công nghiệp khai thác vàng của Nam Phi đang bị bủa vây bởi những khó khăn dồn dập: công nhân đình công đòi tăng lương, giá vàng neo ở mức thấp, chi phí khai thác gia tăng do độ sâu các hầm mỏ ngày càng lớn.
Trung Quốc ráo riết săn lùng các mỏ vàng ở nước ngoài
 |
| Các công nhân làm việc trong mỏ vàng South Deep của Công ty khai thác vàng Gold Fields ở tỉnh Gauteng, Nam Phi. Ảnh: Reuters |
75% mỏ vàng không có lợi nhuận
Ngành công nghiệp khai thác 130 năm tuổi đời của Nam Phi đã đóng góp hơn một nửa tổng sản lượng vàng khai thác trên trái đất từ trước đến nay đang trong giai đoạn “hấp hối” sau nhiều thập kỷ gặp khó khăn. Với mức giá vàng neo ở mức thấp như hiện nay, hầu hết các mỏ vàng ở Nam Phi đều không có lợi nhuận. Theo Hội đồng Khoáng sản Nam Phi, năm ngoái 75% mỏ vàng ở đây không có lợi nhuận.
Kể từ năm 2007 đến nay, Nam Phi từ vị trí nước sản xuất vàng lớn nhất thế giới rơi xuống vị trí thứ 8, với sản lượng vàng giảm 45% và số lượng công nhân mỏ vàng giảm 1/3. Trong khi đó, tổng thu nhập của các công nhân mỏ vàng tăng gấp đôi, khiến khả năng kiếm lợi nhuận của các công ty khai thác vàng càng bị tổn thương.
Ba công ty khai thác vàng lớn nhất của Nam Phi thua lỗ tổng cộng 543 triệu đô la vào năm ngoái khi giá vàng neo ở mức thấp hơn 40% so với các mức đỉnh vào năm 2011. Chi phí khai thác mỗi ounce vàng ở Nam Phi đang ở mức cao hơn so với mức trung bình trên toàn cầu và số công nhân mỏ vàng tử vong ở Nam Phi cũng đang tăng. Nhiều công ty khai thác vàng bao gồm nhà sản xuất vàng lớn thứ ba thế giới AngloGold Ashanti đã chuyển các hoạt động khai thác khỏi Nam Phi. Công ty này đã bán hai trong số ba mỏ vàng ở đây vào đầu năm nay và đang dồn lực cho các mỏ vàng ở các nước châu Phi khác bao gồm Ghana và Mali.
Sản lượng vàng suy giảm mạnh đã khiến mức đóng góp của vàng cho GDP Nam Phi chỉ còn chưa đến 1%, giảm so với mức 3,8% vào năm 1993.
Nick Holland, Giám đốc điều hành Công ty khai thác lớn thứ tám thế giới Gold Fields, có trụ sở ở TP. Johannesburg (Nam Phi), cho biết với mức giá điện và mức lương cao như hiện nay, cộng với những khó khăn về địa chất ở những mỏ vàng sâu nhất thế giới, đồng nghĩa với việc làm sẽ bị cắt giảm và sản lượng thấp hơn trong 5 năm tới. “Khi phải giải phép toán đó từ năm này sang năm khác, bạn sẽ phá sản nhanh chóng. Ngành công nghiệp khai thác vàng Nam Phi tiếp tục chứng kiến cái chết từ từ”, ông nói.
Ngành công việc khai thác Nam Phi đang sử dụng hơn 100.000 lao động. Tác động kinh tế và xã hội của đà suy giảm sản lượng vàng ở Nam Phi sẽ càng lớn hơn vì mỗi công nhân mỏ vàng đang phải gánh theo từ 5-10 người phụ thuộc và tạo ra hai việc làm trong các lĩnh việc khác, theo Hội đồng Khoáng sản Nam Phi.
Đình công làm tê liệt hoạt động khai thác
Các mỏ vàng của Gold Fields và công ty khai thác vàng lớn nhất Nam Phi Sibanye - Stillwater đang tê liệt khi thợ mỏ đình công, phản đối kế hoạch cắt giảm việc làm và liên quan đến lương bổng.
Sibanye - Stillwater đang đối mặt với cuộc đình công tại ba mỏ vàng. Hôm 11-12, xô xát đã xảy ra giữa cảnh sát và và các công nhân đình công ở mỏ vàng Beatrix đã khiến nhiều người bị thương. Cách đây ba tuần, 15.000 công nhân thuộc Hiệp hội Công đoàn các công nhân mỏ và xây dựng (AMCU) bắt đầu đình công ở các mỏ vàng của Sibanye - Stillwater để đòi tăng lương thêm 1.000 rand (hơn 1,6 triệu đồng) mỗi năm trong ba năm tới.
Công ty dự báo sản lượng vàng của công ty này trong năm nay sẽ đạt mức từ 1,13 - 1,16 triệu ounce, giảm so với mức dự báo từ 1,24 - 1,29 triệu ounce do các hoạt động khai thác bị đình trệ bởi các vụ tai nạn lao động.
Công ty Gold Fields đã lên kế hoạch cắt giảm 1.100 việc làm ở mỏ vàng South Deep, đông bắc Nam Phi. Động thái này đã dẫn đến các cuộc đình công của công nhân nổ ra vào hồi đầu tháng 11 và kéo dài cho đến nay.
Bộ trưởng Tài nguyên khoáng sản Nam Phi Gwede Mantashe chỉ trích kế hoạch cắt giảm việc làm của Gold Fields khi đảng cầm quyền Đại hội Dân tộc Phi (ANC) đang nỗ lực củng số sự ủng hộ của cử tri trước cuộc tổng tuyển cử diễn ra vào năm sau.
Rủi ro tai nạn tăng khi các mỏ ngày càng sâu
Nhờ nhiều thập kỷ lao động giá rẻ, các mỏ vàng sâu nhất của Nam Phi tiếp tục được đào sâu hơn, đến mức gần 3,7km so với mặt đất. Tuy nhiên, khi các công ty khai thác vàng càng đào sâu hơn để khai thác phần còn lại của những trữ lượng vàng lớn nhất thế giới, họ đối mặt với bài toán hóc búa về đạo đức và kinh tế: khai thác vàng ở những độ sâu này sẽ tốn kém chi phí hơn và nguy hiểm hơn đối với công nhân.
Năm ngoái, số công nhân mỏ tử vong ở Nam Phi lần đầu tăng trong hơn một thập kỷ qua, tăng 21% lên 88 người so với con số 73 người vào năm trước đó. Tính đến tháng 11-2018, có 65 công nhân mỏ ở Nam Phi tử vong do gặp tai nạn lao động, trong đó có 24 công nhân của Sibanye - Stillwater. Các công đoàn cho biết các trường hợp tử vong này là do thiếu đầu tư vào các thiết bị hạ tầng an toàn và sức khỏe công nhân.
“Những gì đang xảy ra là tội ác chống loài người vì các công nhân, do các điều kiện kinh tế thúc bách, đã buộc phải làm việc trong các điều kiện nguy hiểm nhưng một bộ phận quản lý của các công ty khai thác vàng lại thiếu trách nhiệm”, Joseph Mathunjwa, Chủ tịch công đoàn AMCU, nói.
Trong khi đó, Neal Froneman, Giám đốc điều hành Sibanye - Stillwater cho rằng hầu hết các trường hợp tử vong ở các mỏ vàng và platinum của công ty này là do các vấn đề về chấp hành các quy tắc lao động. Ông nói: “Trong hoạt động khai thác mỏ, chỉ cần một cú trượt chân cũng có thể dẫn đến tử vong”.
Các công ty khai khoáng Nam Phi không thể đào các mỏ sâu như vậy nếu không có lực lượng lao động giá rẻ dồi dào chủ yếu là các thanh niên da đen trẻ. Đa số họ là những người vừa bước ra khỏi ghế nhà trường, thường thiếu các kỹ năng cần thiết để làm các công việc đòi hỏi trình độ kỹ thuật cao hơn.
Sibongile Ntozini, 39 tuổi, vốn là công nhân cầu đường trước khi gia nhập Công ty khai thác vàng Harmony Gold Mining với vai trò là trợ lý kỹ thuật. Anh nói: “Lương đang cải thiện nhiều nhưng xét mức độ nguy hiểm khi làm việc dưới các hầm mỏ sâu tôi cho rằng chúng tôi xứng đáng được nhận mức lương cao hơn”.
Theo Bloomberg, WSJ
