Nghề đầu tư chứng khoán cũng đòi hỏi chuyên môn và bí quyết

(KTSG) - Chưa bao giờ tên gọi nhà đầu tư trở nên phổ biến đến thế. Công việc của nghề đầu tư cũng khá nhàn khi chỉ cần có một số tiền đáng kể bỏ vào tài khoản chứng khoán, theo dõi bảng điện, ra quyết định đầu tư và chờ chứng khoán tăng giá. Mỗi quyết định của họ đều có kết quả trong thời gian ngắn, vốn dĩ trái ngược với những công việc văn phòng nhàm chán hay những công việc kinh doanh vất vả...

Chưa bao giờ như trong thời gian qua, gần như ngày nào cũng có người nhắn tin hỏi mình về việc nên học gì, đọc sách gì, giao dịch như thế nào, phân tích thị trường như thế nào. Đặc điểm chung là trước đây họ chưa hề biết gì về chứng khoán và chỉ nghe về chứng khoán như một kênh đầu tư sinh lợi cao, hoàn toàn có thể kiếm được 5-10%/tháng nếu như có thể lựa chọn được các cơ hội đầu tư tốt.

Phạm vi bài viết này không bàn về vấn đề liệu có nên đầu tư chứng khoán hay không và phương pháp đầu tư chứng khoán như thế nào là hiệu quả, mà thay vào đó là cung cấp một góc nhìn khác về vấn đề bản chất của nghề đầu tư và không dễ để nó phù hợp với tất cả mọi người.

Bài học từ chứng khoán rất khó học

Gần nhà mình có hai nhà đầu tư vừa lỗ vài trăm triệu trong giai đoạn vừa rồi, tuy nhiên có sự khác biệt, đó là một người chuyên đầu tư vào chứng khoán và một người khởi nghiệp thất bại do tác động của đợt dịch Covid-19. Câu chuyện của hai bạn này có thể cho chúng ta một góc nhìn khác về bản chất của hoạt động đầu tư.

Đối với anh bạn khởi nghiệp, vài trăm triệu mất đi đã giúp anh hiểu được tầm quan trọng của việc quản lý dòng tiền và việc xây dựng một mô hình chuẩn hóa cho doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng cho doanh nghiệp như thế nào. Anh hiểu được rằng trong lần khởi nghiệp tới thì sẽ đầu tư một nền tảng vững chắc cho quy trình cũng như một hệ thống kế toán chuẩn chỉnh để quản trị doanh nghiệp tốt hơn. Với người thứ hai thì đến giờ có lẽ anh, như bao nhà đầu tư khác, vẫn chưa hiểu được lý do tại sao thị trường lại giảm mạnh.

Khi thị trường đạt mức điểm cao nhất cũng là lúc thị trường có mức thanh khoản cao nhất, nghĩa là số vốn mới đầu tư đang vào thị trường cao nhất, nghĩa là rất nhiều nhà đầu tư đã tham gia thị trường ở giai đoạn 1.400-1.500 điểm. Dựa trên mức sụt giảm vừa rồi, việc hàng loạt nhà đầu tư cháy tài khoản là điều gần như đang xảy ra. Mức giảm đối với từng cổ phiếu riêng lẻ có thể giảm mạnh hơn rất nhiều so với mức giảm chung của thị trường khi nhiều cổ phiếu lớn thậm chí sụt giá một nửa so với mức đỉnh.

Thị trường chứng khoán hoạt động khác hẳn với những gì phần lớn những nhà đầu tư không chuyên đang nhận thức. Những tin tức chúng ta đang đọc và phân tích dường như đã được đi vào trong giá cổ phiếu, do đó những phân tích của nhà đầu tư cá nhân mới tham gia thị trường chỉ đủ để trấn an cho họ về lý do họ đang mua cổ phiếu.

Không ai muốn thua lỗ và mất mát tiền bạc, nhưng với người thứ nhất thì đó là một bài học gì đó rất đắt giá và anh có thể rút ra một điều gì đó cần sửa chữa sai lầm. Với chứng khoán thì mọi việc có vẻ phức tạp hơn rất nhiều để có thể rút các kinh nghiệm áp dụng cho những lần sau.

Năm 2021, trong lúc nền kinh tế ngập chìm trong khó khăn bởi đại dịch thì thị trường chứng khoán lại tăng vọt; trong khi đó, khi nền kinh tế đang tiếp tục có những dấu hiệu phục hồi tốt sau dịch thì chứng khoán lại giảm mạnh chỉ trong một thời gian ngắn. Nhiều người dành cả vốn liếng và tiết kiệm cho việc đầu tư với hy vọng có thể làm giàu nhanh, nhưng rồi nhanh chóng thất vọng. Tuy nhiên, đằng sau đó là những bài học rất không rõ ràng.

Nghề nào cũng sẽ cần những bí quyết

Nghề nào cũng có bí quyết của nó và những bí quyết đều hình thành và rèn luyện trong suốt một thời gian dài. Ví dụ như khi chúng ta thấy nghề IT rất “hot” trước xu hướng chuyển đổi số và chúng ta muốn tham gia vào thị trường lao động IT. Nhưng để hình thành những kỹ năng cơ bản thì phải mất một thời gian đủ dài. Khác với nghề đầu tư, may mắn không đóng một vai trò quá quan trọng trong việc xác lập khả năng của những người tham gia thị trường.

Đầu tư chứng khoán không chỉ đơn thuần theo dõi xu hướng biến động giá cổ phiếu, mà đòi hỏi chúng ta phải có khả năng đánh giá triển vọng chung của thị trường, cho đến những khả năng thay đổi của thị trường chung. Những nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp sẽ xác định rất rõ các nguyên do đằng sau việc nắm giữ cổ phiếu của từng công ty để những biến động trong ngắn hạn sẽ không thể làm họ dao động. Trong khi đó những người đầu cơ chứng khoán sẽ rất khó khăn trong việc bám theo sự thay đổi của giá cổ phiếu.

Thị trường chứng khoán hoạt động khác hẳn với những gì phần lớn những nhà đầu tư không chuyên đang nhận thức. Những tin tức chúng ta đang đọc và phân tích dường như đã được đi vào trong giá cổ phiếu, do đó những phân tích của nhà đầu tư cá nhân mới tham gia thị trường chỉ đủ để trấn an cho họ về lý do họ đang mua cổ phiếu.

Những phân tích của chúng ta cần phải dựa trên những chỉ số mang tính dự báo mới có thể mong đưa ra những kết luận đi trước thị trường. Điều này thực sự không phải là một việc dễ dàng, thậm chí là đối với những nhà đầu tư chuyên nghiệp lâu năm. Thị trường vốn dĩ dễ giải thích hơn rất nhiều so với dự báo, bởi đằng sau những quá trình phân tích phức tạp cũng chỉ là hai quyết định mua và bán.

Chúng ta luôn cho rằng tỷ lệ nhà đầu tư chứng khoán của Việt Nam thấp hơn nhiều so với các nước. Tuy nhiên phần lớn các tài khoản đầu tư chứng khoán của các cá nhân và hộ gia đình nước ngoài được quản lý bởi các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp, thay cho việc tự đầu tư.

Thị trường chứng khoán là một cái gì đó nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta. Cuối cùng, phần lớn những người lao động bình thường đều phải kiếm sống bằng chính nghề nghiệp chuyên môn của mình.

Đó là những gì chúng ta có thể kiểm soát bằng chính năng lực chuyên môn của mình. Những người có tiền đều là những người có năng lực, tuy nhiên chúng ta sẽ cần phải xác định rất rõ năng lực cốt lõi của chúng ta là ở lĩnh vực nào. Nếu những nhà đầu tư cá nhân mới tham gia thị trường có thể phân tích và đạt kết quả đầu tư tốt hơn những nhà đầu tư chuyên nghiệp đã tham gia thị trường từ lâu thì đó mới là điều bất hợp lý.

Chúng ta luôn cho rằng tỷ lệ nhà đầu tư chứng khoán của Việt Nam thấp hơn nhiều so với các nước. Tuy nhiên phần lớn các tài khoản đầu tư chứng khoán của các cá nhân và hộ gia đình nước ngoài được quản lý bởi các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp, thay cho việc tự đầu tư. Một cá nhân ở nước ngoài sẽ tập trung vào việc tối ưu hóa thu nhập thông qua gia tăng năng suất lao động hơn là việc tối ưu hoạt động đầu tư tài chính, đặc biệt là chính mình thực hiện.

Ở những quốc gia mà việc đầu tư tài chính có một sức hút rất lớn với rất nhiều nhà đầu tư cá nhân và hộ gia đình thì điều đó có thể đang hàm ý rằng các nguồn lực của gia đình đang được hướng vào loại tài sản này so với loại tài sản con người, vốn đang bị mắc kẹt lại rất nhiều trong quá trình phát triển kinh tế quá nhanh của chúng ta.

Những sự kiện vừa qua một lần cho thấy hành trình tạo lập tài sản cho các gia đình không hề dễ dàng. Việc phát triển bản thân cuối cùng vẫn sẽ là yếu tố quan trọng nhất để chúng ta có thể kiểm soát không chỉ việc gia tăng thu nhập mà còn giúp tạo ra những lợi thế cạnh tranh bền vững cho bản thân mỗi người chúng ta trong dài hạn.

(*) CFA