Nguy cơ OPEC tan rã vì Qatar rút tư cách thành viên
Lê Linh
(TBKTSG Online) - Quyết định rời Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) của Qatar bộc lộ những rạn nứt bên trong OPEC và đặt tổ chức này đứng trước nguy cơ tan rã, theo trang tin Market Watch.
Saudi Arabia có thể chịu đựng dầu giá thấp đến mức nào?
 |
| Tại cuộc họp báo ở thủ đô Doha (Qatar) hôm 3-12, Bộ trưởng Năng lượng Qatar, Saad Sherida al-Kaabi, thông báo Qatar sẽ rút khỏi ở OPEC vào đầu năm tới. Ảnh: Getty |
Qatar rút khỏi OPEC, Iraq sẽ nối gót?
Hôm 3-12, Qatar thông báo đầu năm tới, nước này sẽ rút khỏi OPEC bao gồm 15 thành viên. Tại cuộc họp báo ở thủ đô Doha, Bộ trưởng Năng lượng Qatar, Saad Sherida al-Kaabi, cho biết Qatar thôi tư cách thành viên ở OPEC để tập trung phát triển ngành công nghiệp khí đốt và củng cố vị thế nhà cung cấp năng lượng đáng tin cậy trên toàn cầu. Cũng theo ông, sản lượng dầu của Qatar không quá lớn, do vậy, việc Qatar rời OPEC sẽ không tác động nhiều đến thị trường dầu.
Tuy nhiên, động thái này của Qatar, thành viên đã gắn bó 57 năm với OPEC, là một đòn giáng nặng nề bộc lộ những căng thẳng và rạn nứt bên trong có thể dẫn đến sự tan rã của tổ chức này.
Naeem Aslam, Giám đốc phân tích thị trường Công ty môi giới ngoại hối và hàng hóa ThinkMarkets UK (Anh) nhận định việc Qatar rời OPEC “giống như một khúc xương sống bị rạn nứt” và tổ chức này có lẽ không thể tồn tại dài lâu được. Ông nói: “Thông điệp mà Qatar gửi đến các thành viên khác của OPEC là họ sẽ tốt hơn nếu ở bên ngoài OPEC thay vì ở bên trong tổ chức. Động thái của Qatar đã đặt ra hình mẫu và các thành viên khác có thể sẽ bắt chước”.
Hãng tin CNBC hôm 4-2 dẫn lời Michael Cohen, Giám đốc bộ phận nghiên cứu thị trường năng lượng ở Ngân hàng Barclays (Anh) cho rằng nếu có bất kỳ thành viên nào của OPEC muốn nối gót Qatar, đó sẽ là Iraq. Theo ông: “Iraq thường xuyên không tuân thủ mục tiêu sản lượng dầu (do OPEC đặt ra), vậy nên, nếu các giới hạn cắt giảm sản lượng quá nghiêm ngặt, Iraq có thể cảm thấy rằng tốt nhất là thôi tư cách thành viên của tổ chức này”. Iraq không ủng hộ cắt giảm mạnh sản lượng dầu vì 90% nguồn thu của nước này đến từ dầu mỏ, theo Cơ quan Năng lượng quốc tế.
Quyết định ra đi của Qatar được đưa ra khi giá dầu giảm 30% từ mức đỉnh cao nhất trong bốn năm được thiết lập hồi tháng 10 đã làm lung lay niềm tin về khả năng bình ổn thị trường dầu của OPEC. Quyết định này cũng diễn ra trước thềm cuộc họp cuối cùng trong năm 2018 của OPEC và các đồng minh ngoài OPEC ở Vienna, Áo vào ngày 6-12.
Dự kiến, cuộc họp sẽ đưa ra tuyên bố cắt giảm sản lượng dầu nhằm ngăn chặn nguy cơ dư thừa nguồn cung. Rủi ro nguồn cung dư thừa xuất hiện sau khi OPEC và các đối tác ngoài OPEC dẫn đầu là Nga cam kết tăng sản lượng hồi tháng 6 để bù đắp cho nguồn cung thiếu hụt từ Iran do nước này bị Mỹ tái áp đặt lệnh trừng phạt.
Lynn Morris-Akinyemi, nhà phân tích Công ty tư vấn năng lượng Wood Mackenzie nhận định quyết định rút khỏi OPEC của Qatar không quá gây ngạc nhiên vì nước này chỉ có mức sản lượng 600.000 - 650.000 thùng/ngày trong năm nay, tức chiếm chưa đến 2% sản lượng dầu của OPEC.
OPEC có thể tan rã vì Saudi Arabia
Dù Bộ trưởng Năng lượng Qatar, Saad Sherida al-Kaabi, giải thích rằng việc Qatar ra khỏi tổ chức vì muốn tập trung cho các kế hoạch sản xuất khí đốt nhưng giới phân tích nghi ngờ rằng động thái này chủ yếu liên quan đến xung đột chính trị với Saudi Arabia, nước đóng vai trò lãnh đạo OPEC trên thực tế.
Hồi năm ngoái, Saudi Arabia cùng với các Tiểu vương quốc Arab thống nhất, Bahrain và Ai Cập đã cắt quan hệ ngoại giao với Qatar vì cho rằng nước này tài trợ cho các tổ chức khủng bố.
Qatar không phải là thành viên đầu tiên rời OPEC. Indonesia gia nhập OPEC vào năm 1962 nhưng đã ngưng tư cách thành viên hai lần, lần gần đây nhất là vào cuối tháng 11-2016. Các thành viên khác gồm Gabon và Ecuador dừng tư cách thành viên vào thập niên 1990 nhưng tái gia nhập tổ chức này chỉ vài năm sau đó.
Hôm 3-12, OPEC cho biết đã nhận được thông báo của Qatar về ý định rời tổ chức và tôn trọng quyết định của nước này. OPEC khẳng định mọi thành viên đề có quyền rút khỏi OPEC.
Lợi ích của các nước sản xuất dầu mỏ cũng đã thay đổi kể từ khi OPEC được thành lập vào năm 1960. “Trong nhiều thập kỷ trước đây, tất cả các nước thành viên OPEC nhìn chung được ghi nhận lợi ích riêng của họ lớn ngang bằng lợi ích tổng thể của OPEC. Sự kiểm soát chặt chẽ của OPEC trên thị trường dầu đã bảo đảm dòng tiền tin cậy chảy đều đặn vào ngân khố của các nước thành viên. Nhưng ngày nay, tôi tin có một cảm nhận đang lớn dần, đó là những gì là lợi ích tốt nhất của Saudi Arabia không nhất thiết là lợi ích tốt nhất của các thành viên khác trong tổ chức”, Jeff Yastine, nhà phân tích cấp cao ở Nhà xuất bản Banyan Hill, nhận định.
Yastine nói có khả năng “OPEC sẽ tan rã nếu Saudi Arabia tiếp tục nằm dưới sự lãnh đạo vụng về của Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman, người đang hướng đến mục tiêu giảm bớt sự phụ thuộc của nước này vào dầu mỏ”. Yastine cũng cho rằng OPEC không nhất thiết tan vỡ theo cách chủ động mà có thể tự tan rã vì không còn phù hợp xu thế năng lượng hiện nay.
Ông nói: “Thế giới đang hướng đến các nguồn năng lượng thay thế và OPEC không còn nhiều lý do để tồn tại nữa”.
Hồi đầu tháng 11, tờ The Wall Street Journal đăng bài viết cho biết Trung tâm nghiên cứu dầu mỏ Quốc vương Abdullah ở thủ đô Riyadh của Saudi Arabia đang nghiên cứu các tác động có thể xảy ra trên thị trường dầu nếu OPEC bị giải thể.
Tuy nhiên, bài viết cũng dẫn các nguồn tin nói rằng dự án nghiên cứu này không phản ánh liệu chính phủ Saudi Arabia thực sự đang cân nhắc rời OPEC trong tương lai gần hay không. “Nhiều người Mỹ, đặc biệt những người thế hệ của chúng tôi vẫn còn nhớ những cú sốc năng lượng vào thập niên 1970, chắc chắn sẽ hoan nghênh viễn cảnh tan rã của OPEC nhưng thế giới chẳng tốt đẹp hơn hay xấu đi khi thiếu vắng OPEC”, Yastine nói. Điều này là vì thế giới đã có nhiều sự lựa chọn nguồn năng lượng để sử dụng hơn và cũng có nghĩa là nền kinh tế toàn cầu phải điều chỉnh để thích ứng với môi trường năng lượng hỗn loạn và khó dự báo hơn.
Yastine nhận định: “Có khả năng những đợt dao động mạnh của giá dầu như chúng ta chứng kiến trong những tháng qua sẽ thường xuyên hơn trong một tương lai khi vai trò của OPEC giảm sút”.
