Rủi ro và bất trắc
Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright
Bài 18
Rủi ro và bất trắc
Bất trắc hay sự không chắc chắn nghĩa là có thể có hai hay nhiều kết quả khác nhau. Việc tung một đồng xu là thể hiện một tình huống không chắc chắn vì có thể có hai kết quả. Nếu chúng ta không có thông tin gì về bản chất của đồng xu, chúng ta không thể dự kiến trước xác suất nhận được mặt này hay mặt kia.
Các nhà kinh tế gọi tình thế đó là sự không chắc chắn không đo lường được. Ngược lại, rủi ro đo lường được là tình huống khi mà chúng ta có thể ước tính xác suất của mỗi kết quả có thể xảy ra. Khi tung một đồng xu thông thường, chúng ta biết là mỗi cơ hội được mặt ngửa hay mặt sấp đều là 50%.
Dường như thế giới chúng ta đang sống đầy rẫy những bất trắc, khi mà kinh tế trồi sụt thất thường hơn, thiên tai nhiều hơn, và hàng loạt những mối đe dọa do con người gây ra, từ môi trường đến khủng bố. Một ví dụ là dịch cúm gà hiện nay đang hành hoành ở châu Á, gây ra tổn thất kinh tế không chỉ cho nông dân mà cả những nhà hàng hay ngành du lịch. Đây hoàn toàn là sự không chắc chắn bởi vì không có số liệu nào trước đó để ước tính xác suất nạn dịch có thể xảy ra. Do vậy việc bảo hiểm hay đối phó với loại hình không chắc chắn này là hết sức khó khăn.
Tất nhiên chúng ta muốn tình huống mà xác suất có thể ước tính được trên cơ sở số liệu tích lũy được trong lịch sử, để từ đó có thể lượng hóa và quản lý được rủi ro. Ngày nay, công việc này dễ dàng đi rất nhiều nhờ vào việc áp dụng công nghệ thông tin cũng như các thị trường cao cấp.
Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu cho thấy đánh giá sai rủi ro vẫn là bản chất của con người. Quá lạc quan là một yếu tố thường dẫn đến sai lầm. Người ta quá kỳ vọng vào tương lai. Trong một vụ bong bóng bất động sản, các nhà đầu tư có xu hướng coi nhẹ rủi ro thị trường sụp đổ mà cứ tin là giá sẽ tăng mãi. Tương tự, khi có khủng hoảng tài chính, các nhà đầu tư trong hoảng loạn thường có quyết định không hợp lý là rút vốn về càng nhanh càng tốt.
English:
Uncertainty and Risk
The presence of uncertainty means that more than one outcome is possible. Tossing a coin presents a situation of uncertainty since two outcomes are possible. If no information is available on the nature of the coin, we then cannot make any ex-ante estimation of the probability of receiving one outcome or another.
Economists call this situation unmeasurable uncertainty. In contrast, measurable risk is what we have when probability estimates can be attached to a range of possible outcomes. In tossing a fair coin, we know that there is a 50 percent chance of getting heads or tails.
It seems that we are not living in a very certain world with more economic boom and burst, more natural catastrophe, and more man-made threats ranging from the environment to terrorism. Take an example of the on-going bird-flu outbreak in Asia which is causing havoc to not only farmers but also restaurants and tourism. This is pure uncertainty since no historical data are available to estimate the probability that the disease occurs. This makes the task of insuring against and managing this type of uncertainty extremely difficult.
Unsurprisingly, we therefore prefer a situation in which we can obtain probability estimates based on accumulated historical data so that risk can be quantified and managed. The bright side is that with increased use of information technology and sophisticated markets this task can now be done with greater ease.
Nevertheless, research has shown that misjudging risks is in human nature. Over-optimism is a common factor leading to mistakes. People have high hopes for the future. In a real-estate bubble, investors tend to discount the risk of market collapse and believe in ever-rising prices. Likewise, in financial distress, panic sets in causing investors to make irrational decisions to unload their investments as soon as possible.
(Đường dẫn tới các bài trước được đăng trong mục Tin bài khác bên dưới)
