Stockholders’ rights – Quyền của cổ đông
Huy Nam (*)
Bài 45:
Stockholders’ rights – Quyền của cổ đông
Có một số quyền căn bản áp dụng chung cho cả người có cổ phần ưu đãi và phổ thông.
Trước hết, “Each stockholder is entitled to one or more stock certificate(s) which constitutes physical evidence of ownership.” Được nhận tờ cổ phiếu chính hiệu bằng vật chất! Tuy nhiên, dần dà người ta thấy nó rất bất tiện.
Ngày nay do công việc đòi hỏi tốc độ và sự tiện dụng từ công nghệ thông tin, hầu như cả thế giới đã chuyển qua quản lý cổ phiếu theo dạng book-entry. Với dạng cổ phiếu bút tích này, người mua sẽ nhận một phiếu thu (receipt) thay vì tờ certificate in đầy hoa văn như xưa. Book-entry securities được lưu giữ bằng dữ liệu điện tử. Ai muốn có physical certificate thì phải chịu phí in ấn.
Quyền chuyển nhượng (right of transfer) cổ phần là một thuận lợi khác thu hút người đầu tư vào thị trường chứng khoán, đó là việc cho tặng theo luật (by gift) hay bán lại (by resale).
Tuy nhiên, “In some cases, particularly when original management has acquired shares by reason of providing original capital or services, the right of transfer may be withheld, as specified by laws or in the charter itself.”
Việc giữ lại quyền chuyển nhượng đối với thành phần “cầm lái” con tàu công ty này luôn được chế định, cổ phiếu dạng này được gọi là restricted stock. Ngoài ra tất cả cổ đông còn được trao quyền giám sát công ty (right of inspection), họ được xem danh sách cổ đông, biên bản họp cổ đông, cả sổ sách và tài liệu công ty.
Riêng đối với cổ đông phổ thông thì có thêm các đặc quyền mua hay quyền mua trước (preemptive right) cổ phiếu phát hành mới và các quyền biểu quyết (voting rights).
Preemptive right giúp đảm bảo việc duy trì cơ cấu sở hữu của từng cổ đông trong công ty không bị loãng (diluted) khi có một lượng cổ phiếu mới được phát hành. Tuy nhiên, nếu cổ đông không mua hết lượng cổ phần được quyền mua thì quyền sở hữu tính theo phần trăm của họ đối với công ty cũng sẽ bị giảm đi. “A common stockholder receives one right (đặc quyền mua) for each share owned in a right offering (đợt chào bán đặc quyền mua). For example, ABC company has one million shares outstanding and is now issuing an additional 500,000 shares. Mr Man owns 10,000 shares of ABC he will receive 10,000 rights. Since it needs two rights for buying one new share, Mr Man has preemptive right on 5,000 new issue shares.”
Các cổ phần mới phát hành này thường được định giá thấp hơn giá thị trường hiện hành, giá này gọi là subscription price (giá bao mua).
Voting rights liên quan đến khả năng tham gia quyết định các vấn đề “đại sự” của công ty thông qua cách biểu quyết bằng phiếu (voting). Việc thực hiện các quyền này được cụ thể hóa trong điều lệ và theo luật, trong đó có việc dự họp đại hội đồng cổ đông, thông qua các quyết nghị quan trọng, bầu cử hội đồng quản trị… Ta sẽ tìm hiểu thêm một khía cạnh kỹ thuật của voting rights trong bài kế tiếp.
—
(*) Chuyên gia tài chính-chứng khoán, tác giả sách "Tài chính chứng khoán qua nhịp cầu Anh-Việt" do NXB Trẻ, Thời báo Kinh tế Sài Gòn và Trung tâm kinh tế châu Á-Thái Bình Dương hợp tác xuất bản.
Đường dẫn tới các bài trước được đăng trong mục Tin bài khác bên dưới.
