Tháo những rào cản cho kiểm toán
Lan Nhi
 |
| Phó chủ nhiệm Ủy ban tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga. Ảnh: TL |
(TBKTSG Online) – Tham nhũng hiện vẫn là thách thức rất lớn của xã hội, trong khi cơ chế kiểm soát quyền lực, ngăn chặn tham nhũng của các cơ quan chức năng còn nhiều kẽ hở. Việc sửa đổi hiến pháp lần này cũng hướng đến mục tiêu hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả công tác chống tham nhũng.
TBKTS Online đã trao đổi với bà Lê Thị Nga, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội xung quanh vấn đề này.
TBKTSG Online: Thưa bà, trong nhiều kỳ họp Quốc hội rất nhiều đại biểu đã có những phát biểu khá gay gắt về tình trạng tham nhũng trong bộ máy nhà nước. Nhưng thực tế, hiệu quả công tác chống tham nhũng còn rất hạn chế. Phải chăng có cả nguyên nhân từ thể chế về kiểm soát quyền lực nhà nước chưa chặt chẽ đã gây nên tình trạng này, thưa bà?
– Bà Lê Thị Nga: Tham nhũng hiện đang là thách thức toàn cầu. Để chống tham nhũng có hiệu quả, quốc gia nào cũng buộc phải xây dựng và ngày càng hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ ngay từ trong hiến pháp. Đối với Việt Nam, những quy định về kiểm soát quyền lực trong hiến pháp hiện hành chưa thực sự đầy đủ.
Một thiết chế được đặt nhiều kỳ vọng nhằm nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội là Kiểm toán nhà nước (KTNN). Song thực tế 7 năm qua, KTNN chưa đáp ứng được kỳ vọng của Quốc hội.
Tham nhũng vẫn nghiêm trọng nhưng tỷ lệ được phát hiện qua kênh kiểm toán là không đáng kể, chưa tương xứng với thực trạng.
Chế tài về việc không chấp hành kết luận kiểm toán chưa được quy định chi tiết nên nhiều năm qua tỷ lệ kết luận kiểm toán không được chấp hành (ngay cả các cơ quan trung ương) còn khá lớn. Tình trạng vi phạm kỷ luật tài chính nhà nước, trong đó hàm chứa cả khả năng thất thoát và tham nhũng còn nhiều nhưng chưa thấy cá nhân nào bị kỷ luật và bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Tình trạng này kéo dài qua nhiều năm. Hiện nay Quốc hội đang sửa đổi hiến pháp. Đây là thời điểm tốt nhất để chúng ta khắc phục những hạn chế nói trên.
Bà có thể nói rõ hơn về điều này?
– Chỉ phân tích riêng thiết chế về KTNN đã thấy rất rõ điều này. KTNN là cơ quan chuyên môn về kiểm tra tài chính của nhà nước do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; có vai trò hỗ trợ tích cực cho Quốc hội trong việc giám sát, sử dụng tài chính quốc gia. Tổng kiểm toán do Quốc hội bầu nhưng nhân sự cụ thể trước khi bầu lại phải được sự thống nhất của Chính phủ. Điều này làm cho Tổng KTNN thiếu sự độc lập cần thiết khi thực hiện nhiệm vụ.
Nhiều kết luận của KTNN vẫn được công bố hàng năm. Nếu vị thế của Tổng kiểm toán độc lập hơn và các kết luận kiểm toán có giá trị bắt buộc thi hành thì hiệu lực kiểm tra, giám sát tài chính nhà nước sẽ được siết chặt hơn.
Tổng KTNN được Quốc hội bầu, thuộc diện bị Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm, nhưng không có quyền báo cáo công tác hàng năm trước Quốc hội. Đặc biệt, Tổng kiểm toán không có quyền và nghĩa vụ trả lời chất vấn của Quốc hội.
Đây là một cản trở lớn cho cả đại biểu Quốc hội khi thực hiện việc giám sát và cho chính cả Tổng KTNN.
Đây phải chăng là điều nhiều đại biểu Quốc hội vẫn còn trăn trở?
– Đúng vậy. Đã từng tham gia bốn khóa Quốc hội, tôi thấy có nhiều vấn đề về kết quả kiểm toán ngân sách, vốn tài sản nhà nước tại doanh nghiệp, về sự không minh bạch trong thông tin lỗ lãi của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước. Điều này rất cần sự trả lời chính thức của Tổng KTNN với tư cách là một người chịu trách nhiệm về kiểm tra tài chính nhà nước.
Nhưng rào cản pháp lý đã cản trở việc này. Vì vậy, những chất vấn của nhiều đại biểu với Tổng KTNN đành phải chuyển thành "têu cầu cung cấp thông tin" vốn là một hình thức có giá trị pháp lý rất thấp. Khi không được xét báo cáo công tác của Tổng KTNN hàng năm, không được chất vấn thì lấy căn cứ gì để đại biểu đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của Tổng KTNN mà bỏ phiếu tín nhiệm cho chính xác, khách quan.
Vậy để khắc phục vấn đề này cần phải sửa luật theo hướng nào?
– Đề nghị hiến pháp sửa đổi cần ghi nhận địa vị pháp lý và vai trò của KTNN và Tổng KTNN theo hướng KTNN là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, có nhiệm vụ kiểm toán việc quản lý, sử dụng nguồn lực tài chính và tài sản quốc gia. Tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của KTNN do luật định. Tổng KTNN là người đứng đầu KTNN, do Quốc hội bầu theo đề nghị của Uỷ ban thường vụ Quốc hội; chịu sự bãi nhiệm, miễn nhiệm của Quốc hội; có nhiệm kỳ theo nhiệm kỳ Quốc hội, chịu trách nhiệm báo cáo công tác trước Quốc hội, chịu sự giám sát của Quốc hội, có trách nhiệm trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội.
Với địa vị độc lập và thường xuyên được giám sát như vậy, KTNN sẽ trở thành một công cụ hữu hiệu để kiểm soát quyền lực, phòng,chống tham nhũng.
Xin cảm ơn bà!
