“Thượng phương bảo kiếm” của cải cách

“Thượng phương bảo kiếm” của cải cách

TRẦN HOÀNG

Thủ tướng Lý Khắc Cường phát biểu trong phiên khai mạc.. Ảnh Reuters

(TBKTSG) - Đẩy mạnh pháp trị, tăng chi tiêu quốc phòng, chống tham nhũng triệt để..., thanh gươm nào sẽ là “thượng phương bảo kiếm” cho công cuộc cải cách của thê đội năm do ông Tập Cận Bình cầm lái, với tư cách vừa là kiến trúc sư, vừa là nhà thầu xây dựng?

Quỹ đạo pháp trị

Sau khi Thủ tướng Lý Khắc Cường công bố tuần trước tại phiên khai mạc kỳ họp thứ hai, Quốc hội khóa XII các mục tiêu kinh tế năm 2014, xác định tăng trưởng GDP năm nay của Trung Quốc là 7,5%, Bộ trưởng Tài chính Lâu Kế Vĩ cho biết là mục tiêu này sẽ linh hoạt. Theo chuyên gia phân tích Dariusz Kowalczyk từ Ngân hàng Credit Agricole: “Sẽ là bất lợi trong dài hạn, bởi mức tăng trưởng như thế chỉ có thể đạt được nhờ thâm hụt ngân sách tăng và mức nợ ngày càng lớn”. Chuyên gia này nhận định rằng, sẽ hợp lý hơn nếu Trung Quốc đặt ra mục tiêu tăng trưởng gần hơn với mức tăng trưởng tiềm năng ước tính vào khoảng 6% của nước này, chẳng hạn đặt ra mục tiêu 7%, đi kèm với giảm thâm hụt và nợ nần.

Khi trình bày báo cáo chính phủ, Thủ tướng Lý Khắc Cường hứa hẹn sẽ có thêm nhiều cải cách, thúc đẩy tăng trưởng bền vững và sẽ để các ngân hàng hoạt động theo định hướng thị trường. Ông Lý Khắc Cường cho hay sẽ khuyến khích dân chúng mua sắm nhiều hơn nữa, giảm bớt kiểm soát chỉ số hối đoái và gia tăng cung cấp tín dụng cho các doanh nghiệp làm ăn có lãi. Những hứa hẹn này của ông Lý phản ánh đường lối do Đảng Cộng Sản Trung Quốc đưa ra trong cuộc họp hồi tháng 11-2013, theo đó kêu gọi khuyến khích phát triển lĩnh vực kinh tế thị trường và mức tiêu dùng nội địa để thay thế mô hình kinh tế dựa trên xuất khẩu và đầu tư, từng giúp tạo ra ba thập niên phát triển mạnh mẽ nhưng nay đã mất dần hiệu năng.

Để chuẩn bị cho kỳ họp Quốc hội lần này, ông Tập đã chủ trì cuộc họp của Ủy ban Cải cách, nhấn mạnh mọi vấn đề quan trọng liên quan đến cải cách đều phải có căn cứ pháp luật, đều phải coi trọng việc vận dụng tư duy và phương thức pháp trị, đảm bảo thúc đẩy cải cách trong quỹ đạo pháp trị. Thực tế cho thấy trở lực của công cuộc cải cách hiện nay là nếu tiếp tục “dò đá qua sông” như thời ông Đặng thì các tập đoàn nhà nước vốn đã giành được nhiều lợi ích sẽ “dìm chết” cải cách giữa sông. Vì thế phải nhấn mạnh pháp trị, phải tiến hành xây dựng các quy định pháp luật trước để công cuộc cải cách có được “thượng phương bảo kiếm”. Từ khi lên nắm quyền, ông Tập nhiều lần khẳng định điều này, yêu cầu lấy Hiến pháp làm nền tảng dẫn đường, kiên trì trị quốc theo pháp luật.

Thê đội lãnh đạo thứ năm do ông Tập cầm đầu đã chủ trương cải cách để thay đổi mối quan hệ của nhà nước, không chỉ đối với nền kinh tế mà còn đối với xã hội và các cá nhân công dân. Một cách ngắn gọn, nhà nước phải quá độ từ một nhà nước “quản trị” sang một nhà nước “điều tiết” - hay nói cách khác, nhà nước phải trở thành trọng tài phân xử các lợi ích xung đột nhau hơn là một bên tham gia tích cực trong nền kinh tế tự mình làm trọng tài. Không việc nào trong số các vấn đề này sẽ được thực hiện dễ dàng. Thậm chí sau 35 năm cải cách kinh tế, ở Trung Quốc vẫn còn nhiều người không tin tưởng các lực lượng thị trường và vẫn muốn chính phủ thao túng và kiểm soát thị trường. Kết quả Hội nghị Trung ương 3 đề xuất nhà nước phải từ bỏ những vai trò như vậy nếu đa số các cải cách được thực hiện mang lại hiệu quả.

Trong kỳ họp hiện nay, các nhà lập pháp sẽ thảo luận 68 dự luật, nhưng theo giới thạo tin, họ sẽ không thông qua tất cả dự luật ngay tức thì. Thay vào đó, họ tự cho mình một thời hạn năm năm để thông qua.

Hòa bình qua “cơ bắp”

Theo kế hoạch ngân sách đệ trình Quốc hội khóa này, Chính phủ Trung Quốc sẽ chi 808,23 tỉ nhân dân tệ (NDT) tương đương với 132 tỉ đô la cho Quân Giải phóng Nhân dân (PLA), tăng 12,2%. Trong các tài khóa 2013 và 2012, chi phí quân sự của Trung Quốc đã gia tăng, theo thứ tự 10,7 % và 11,2 %. Việc Trung Quốc liên tục tăng ngân sách quốc phòng gây lo ngại cho Mỹ và nhiều nước châu Á. Đây là mức tăng chi tiêu quân sự lớn nhất của Trung Quốc trong ba năm trở lại đây, đồng thời nối tiếp mức gia tăng hai con số trong ngân sách quốc phòng của Bắc Kinh, vốn chỉ đứng sau Mỹ trong gần hai thập kỷ qua.

Trình báo cáo công tác chính phủ nói trên, ông Lý Khắc Cường cho biết, chính phủ sẽ “tăng cường nghiên cứu về quốc phòng, phát triển các loại vũ khí và trang thiết bị mới, công nghệ cao, cũng như tăng cường bảo vệ biên giới trên bộ, trên biển và trên không”. Nhiều chuyên gia cho rằng, chi tiêu quân sự của Trung Quốc thực tế còn lớn hơn con số công bố, thậm chí có thể lên tới 200 tỉ đô la Mỹ.

Đả cả “hổ” lẫn “ruồi”

Vấn đề nổi bật khác trong kỳ họp lần này là chống tham nhũng đi đôi với tiết kiệm. Trung Quốc từng có nhiều đợt chống tham nhũng nhưng “sớm nở tối tàn”. Tuy nhiên, chiến dịch chống tham nhũng lần này mạnh mẽ và quyết liệt hơn. Cho đến nay, Trung Quốc vẫn chưa hề thông tin chính thức về vụ việc của nguyên Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, Bí thư Ủy ban Chính trị Pháp luật trung ương Chu Vĩnh Khang. Tuy nhiên, mới đây, mạng “Trung Quốc liêm chính” (www.lianzheng.org), tờ báo chuyên về chống tham nhũng đã bất ngờ đăng tin: “Trung ương ban hành Thông báo về việc Chu Vĩnh Khang vi phạm kỷ cương nghiêm trọng”. Bài báo sau đó bị gỡ nhưng đây là dấu hiệu mới cho thấy, vụ Chu Vĩnh Khang sắp đến hồi kết, có thể sẽ được thông báo công khai sau khi bế mạc kỳ họp Quốc hội khóa XII này.