(KTSG Online) - Việc dự án thủy điện tích năng Bác Ái đầu tiên của Việt Nam ở Khánh Hòa được EU hỗ trợ 430 triệu euro(*) ít nhiều đã mở ra hướng đi mới. Đó là, biến nước thành “pin khổng lồ” để cân bằng điện giữa ngày và đêm, giữa thấp điểm và cao điểm.
- EU hỗ trợ 430 triệu euro cho thủy điện tích năng đầu tiên của Việt Nam
- Chuẩn bị khung giá cho thủy điện tích năng
- VEA đề nghị bỏ thủy điện tích năng, giảm nhiệt điện than
Thủy điện tích năng Bác Ái do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đầu tư, có công suất 1.200 MW với vốn hơn 21.000 tỉ đồng, dự kiến vận hành tổ máy đầu tiên vào cuối năm 2029. Nguyên lý của thủy điện tích năng rất đơn giản: dùng điện lưới quốc gia dư vào ban đêm, lúc thấp điểm để bơm nước từ hồ thấp lên hồ cao, rồi xả xuống phát điện khi cao điểm dùng điện.
Thủy điện tích năng đóng vai trò điều tiết quan trọng, bù đắp cho lượng điện thiếu từ năng lượng tái tạo. Hiện điện gió, mặt trời chiếm gần 28% tổng công suất điện nên tình trạng “trưa thừa – tối thiếu" từ điện mặt trời ngày càng rõ.
Thủy điện tích năng trở thành “pin nước quốc gia”, giúp hấp thụ điện dư, xả lại khi cần, giảm bớt căng thẳng cho lưới điện. Trong bối cảnh năng lượng tái tạo tăng nhanh nhưng thiếu khả năng lưu trữ, thủy điện tích năng trở thành mảnh ghép còn thiếu của hệ thống điện Việt Nam.
Theo EVN, nếu có khoảng 5.000 MW công suất thủy điện tích năng thì mỗi năm Việt Nam có thể tiết kiệm hàng tỉ kWh điện phát từ dầu và than, là hai nguồn phát vừa đắt vừa gây ô nhiễm môi trường. Hiện công suất tiêu thụ cao điểm (từ 18 đến 22 giờ) thường cao hơn thấp điểm tới 2.000 - 3.000 MW và ngày càng cao hơn. Chỉ để đáp ứng vài giờ “cao điểm”, hệ thống điện phải duy trì nguồn dự phòng tốn kém tương đương với đầu tư vài nhà máy thủy điện lớn cỡ Trị An.
Thủy điện tích năng cho phép “mua rẻ, bán đắt”: một kWh điện bơm nước ở giờ thấp điểm có thể phát lại thành 0,75 kWh điện vào giờ cao điểm. Dù có hao hụt nhưng hiệu quả tổng thể cao hơn nhiều so với xây thêm nhà máy phát điện để phủ đỉnh phụ tải lúc cao điểm. Quan trọng hơn, nó giúp điều hòa tần số và điện áp, nhất là khi năng lượng tái tạo biến động theo ánh nắng mặt trời, gió và mùa vụ.
Tất nhiên, “pin nước” không rẻ. Suất đầu tư của thủy điện tích năng vào khoảng 1.500 - 2.000 đô la/kW, cao gấp 1,5 đến 2 lần thủy điện thường, gấp 2,5 đến 3 lần nhiệt điện than và 4 - 5 lần điện mặt trời hoặc điện gió. Đổi lại, tuổi thọ công trình cao, chi phí vận hành thấp, có thể khởi động phát điện trong vài phút, tính năng mà các nguồn khác không có được.
Để mở đường cho đầu tư thủy điện tích năng, hồi tháng 4 năm nay, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định 1198/QĐ-BCT, phê duyệt khung giá phát điện tối đa 3.457 đồng/kWh cho loại hình này (chưa gồm thuế VAT). Mức này thấp hơn giá điện thương phẩm cao điểm hiện khoảng 4.500 - 5.000 đồng/kWh nhưng là tín hiệu tích cực để hình thành thị trường dịch vụ điều tiết công suất.
Câu hỏi lớn là tại sao Việt Nam không đầu tư thủy điện tích năng sớm, nhiều chuyên gia về điện cho rằng vì lâu nay nhà đầu tư chưa có động lực kinh tế, thiếu cơ chế giá và tầm nhìn hệ thống điện của Nhà nước. Giờ đây, khi lưới điện quốc gia đang “gồng mình” với năng lượng tái tạo, “pin nước” như Bác Ái mới được nhìn nhận đúng nghĩa.
Tháng 10 này, EU cam kết tài trợ 430 triệu euro cho dự án Bác Ái trong khuôn khổ hợp tác chuyển dịch năng lượng công bằng của EU. Đây không chỉ là nguồn vốn mà còn là sự tin cậy quốc tế đối với chiến lược năng lượng xanh của Việt Nam.
Nếu điện mặt trời là “điện của ban ngày” thì thủy điện tích năng là “điện của mọi lúc”. Bác Ái không chỉ là một dự án năng lượng mà còn là phép thử tầm nhìn: Việt Nam có dám đầu tư cho sự cân bằng hệ thống, chứ không chỉ thuần túy cho sự tăng công suất?
Đầu tư vào “pin nước” hôm nay chính là đặt nền cho một hệ thống điện thông minh, linh hoạt và bền vững, điều kiện tiên quyết để Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
(*) https://thesaigontimes.vn/eu-ho-tro-430-trieu-euro-cho-thuy-dien-tich-nang-dau-tien-cua-viet-nam/
