(KTSG) - Kinh tế hậu đại dịch là một chủ đề được quan tâm và thảo luận rất nhiều trong những ngày đầu năm đối với cả nước cũng như TPHCM, khu vực kinh tế quan trọng nhất cả nước. Điều này đóng vai trò rất quan trọng không chỉ vì kinh tế thành phố đã chịu nhiều ảnh hưởng trong giai đoạn dịch bệnh vừa qua mà còn trong bối cảnh thành phố cần định vị động lực tăng trưởng mới trong giai đoạn sắp tới.
Kinh tế thành phố giảm tốc trong thời gian qua
TPHCM là khu vực kinh tế trọng điểm của cả nước trong suốt hơn ba thập kỷ kể từ sau giai đoạn mở cửa với tỷ lệ đóng góp trên GDP cả nước trung bình ở mức 21% giai đoạn 2011-2020. Mức thu nhập bình quân của người lao động tại TPHCM cũng cao hơn gấp đôi so với mức trung bình 6 triệu đồng/tháng của cả nước vào cuối năm 2020.
Tuy nhiên, nếu chia tốc độ tăng trưởng ra từng giai đoạn biến động của nền kinh tế Việt Nam, có thể thấy mức tăng trưởng trung bình của thành phố đang trong xu hướng giảm. Vai trò đầu tàu kinh tế quan trọng nhất cả nước cùng với Hà Nội vẫn không thể thay thế, nhưng điều này cho thấy vị thế của kinh tế thành phố đang dần phải chia sẻ với những tỉnh khác như Bình Dương hay Đồng Nai. Với lợi thế quỹ đất lớn, giá rẻ, các địa phương này đang tạo được sự thu hút tích cực từ các doanh nghiệp sản xuất và chế biến chế tạo trong những năm qua.
Mặt khác, việc chính quyền TPHCM mạnh tay siết chặt lại vấn đề pháp lý các dự án bất động sản cũng đã tác động phần nào đến đóng góp của ngành này đối với tăng trưởng của thành phố. Tuy nhiên về dài hạn thì mức đóng góp của ngành bất động sản rồi cũng sẽ chậm lại và đi đến bão hòa khi quỹ đất của thành phố co hẹp lại theo thời gian.
Việc phát triển thị trường hàng hóa, đặc biệt là vấn đề giao nhận hàng vật chất, sẽ không những giúp thúc đẩy thương mại, nâng cao giá trị hàng nông sản của Việt Nam, quản trị rủi ro cho người nông dân và các doanh nghiệp nông sản tham gia mà còn sẽ giúp tạo ra nguồn thu thuế lớn cho thành phố trong giai đoạn tới.
Vậy đâu mới là những ngành nghề mũi nhọn mà TPHCM cần tập trung ưu tiên nguồn lực phát triển trong giai đoạn sắp tới?
Đối chiếu số liệu từ những trung tâm kinh tế lớn của các quốc gia trên thế giới, tỷ trọng đóng góp của dịch vụ tài chính đối với tăng trưởng kinh tế là rất lớn, không một nền kinh tế phát triển nào mà không có dịch vụ tài chính phát triển đi kèm. Cụ thể, tỷ lệ đóng góp từ dịch vụ tài chính của New York, London hay gần hơn là Bangkok, Kuala Lumpur đều chiếm tỷ trọng 20% trở lên bởi những lợi thế về hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng. TPHCM cũng không ngoại lệ.
Nếu nhìn vào cơ cấu đóng góp cho GRDP của TPHCM năm 2021, đầu tiên có thể nhận thấy 9 ngành dịch vụ chủ yếu đang đóng góp gần 60% cơ cấu nguồn thu của thành phố, trong đó hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm không những không sụt giảm mà còn gia tăng hơn 11% lên mức hơn 132.000 tỉ đồng, trong khi các hoạt động kinh tế thực khác đều dừng hoặc chậm lại. Tỷ trọng đóng góp trong ngân sách thành phố trong năm 2021 đã tăng lên mức 10,2% từ mức 8,7% trong năm 2020. Điều này càng khẳng định vai trò và tầm quan trọng của ngành dịch vụ tài chính đối với nền kinh tế nói chung và đặc biệt là kinh tế TPHCM.
Trong bối cảnh TPHCM vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn để phát triển hạ tầng trong những năm qua, do tỷ lệ điều tiết ngân sách ở mức thấp, yêu cầu đặt ra cho thành phố cần phải có các giải pháp tài chính đột phá để phát huy các thế mạnh hiện có so với các địa phương khác, đồng thời tận dụng những xu hướng dịch chuyển kinh tế vĩ mô sau dịch.
Một giải pháp tài chính cho cả kinh tế thành phố và khu vực kinh tế miền Tây
Việt Nam là một quốc gia nông nghiệp có những mặt hàng xuất khẩu dẫn đầu thế giới như gạo, cà phê, hồ tiêu, điều… Trong đó, TPHCM được xem là trung tâm xuất khẩu các hàng hóa nông sản từ các địa phương lân cận nhờ vào lợi thế tập trung phần lớn các cảng nước sâu lớn nhất Việt Nam.
Chính vì vậy, nếu tận dụng được lợi thế này cùng với việc là trung tâm tài chính lớn nhất cả nước để phát triển một sản phẩm tài chính mà có thể giải quyết được các vấn đề của ngành nông nghiệp và bài toán kinh tế của thành phố thì lợi ích mang lại là không hề nhỏ. Không một sản phẩm tài chính nào phù hợp hơn lúc này như một thị trường giao dịch hàng hóa tương lai.
Tuyến cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận được thông xe vào những ngày cuối năm là tin vui đối với cả nước, giúp giảm đi phần nào các áp lực đối với một trong những điểm nghẽn cố hữu nhất của nền kinh tế là chi phí vận tải trên GDP cao hơn hẳn các nước khác. Mặt khác, tuyến đường còn đóng vai trò là đòn bẩy trong việc thúc đẩy dòng chảy hàng hóa nông sản từ vựa lúa lớn nhất cả nước đến trung tâm tài chính lớn nhất cả nước. Mặc dù, vẫn còn những mặt hạn chế trong việc triển khai tuyến đường nói trên, nhưng không thể phủ nhận việc khánh thành tuyến đường này mở ra những diện mạo rất mới cho kinh tế miền Tây trong những giai đoạn tới.
Tầm quan trọng của việc phát triển thị trường hàng hóa
Câu chuyện thị trường hàng hóa đã được nhắc đến ở thị trường Việt Nam từ 10 năm trước với việc thành lập sàn giao dịch cà phê ở Đắk Lắk. Tuy nhiên, việc thị trường chưa chín muồi cũng như thanh khoản thiếu hụt của thị trường đã khiến dự án trở nên thất bại. Mãi về sau, ý tưởng về sàn giao dịch hàng hóa mới được Bộ Công Thương triển khai trở lại vào năm 2018. Sàn giao dịch hàng hóa Việt Nam sẽ tiến hành đấu nối các giao dịch của các nhà xuất nhập khẩu trong và ngoài nước với các sàn giao dịch hàng hóa ở thị trường quốc tế. Các nhà xuất khẩu gạo ở Việt Nam hoàn toàn có thể tham gia bán các hợp đồng tương lai gạo với giá xác định trước, qua đó giúp bù trừ với những diễn biến giá gạo trên các thị trường giao ngay, phòng ngừa được rủi ro về biến động giá.
Thị trường hàng hóa không chỉ dừng lại ở chức năng phòng ngừa rủi ro giá, mà còn thực hiện chức năng giao nhận hàng hóa vật chất. Những người mua, người bán đủ tiêu chuẩn thay vì tất toán hợp đồng trước hạn sẽ có thể tham gia vào các hợp đồng giao nhận hàng hóa khi đáo hạn. Với giá trị xuất nhập khẩu hiện rất lớn của Việt Nam thì việc phát triển thị trường hàng hóa, đặc biệt là vấn đề giao nhận hàng vật chất, sẽ không những giúp thúc đẩy thương mại, nâng cao giá trị hàng nông sản của Việt Nam, quản trị rủi ro cho người nông dân và các doanh nghiệp nông sản tham gia mà còn sẽ giúp tạo ra nguồn thu thuế lớn cho thành phố trong giai đoạn tới.
Nếu so sánh về nguồn nhân lực trong lĩnh vực tài chính thì các tỉnh lân cận sẽ không thể so sánh được với nguồn nhân lực hiện tại mà TPHCM đang có. Phần lớn các trụ sở chính của ngân hàng thương mại và các định chế tài chính ở khu vực phía Nam đều được đặt ở TPHCM. Bên cạnh đó, việc phát triển các cảng nước sâu Cái Mép ở khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu cũng tạo tiền đề phát triển để Việt Nam có thể phục vụ các tàu xuất khẩu có trọng tải lớn.
Các vùng kinh tế phía Nam đều có những lợi thế và tiềm năng phát triển riêng do đó việc phát triển định hướng TPHCM trở thành một trung tâm tài chính xoay quanh các tiềm năng phát triển của các địa phương vệ tinh hiện có sẽ là một chiến lược phù hợp để phát triển kinh tế của thành phố trong dài hạn.
(*) CFA
(**) Saigon Futures
