Vụ máy bay MH-17: Hà Lan muốn mở tòa án quốc tế
Thái Bình
 |
| Gấu bông của các nạn nhân nhỏ tuổi nằm lẫn trong đống tàn tích của chiếc máy bay MH-17 bị bắn rơi ở miền đông Ukraine năm ngoái. Ảnh Reuters |
(TBKTSG Online) – Chính phủ Hà Lan cho biết đang thảo luận với các đồng minh về khả năng lập một tòa án quốc tế để xét xử những kẻ tình nghi là thủ phạm bắn rơi chiếc máy bay MH-17 của hãng hàng không Malaysia ở miền đông Ukraine cách đây một năm.
Trong một bản tin độc quyền (exclusive) phát đi hôm nay, hãng tin Reuters dẫn nguồn tin từ Hà Lan cho biết như trên. Tuy cơ hội đưa các thủ phạm ra xét xử trước tòa tỏ ra khá mong manh song giới chức Hà Lan hy vọng bằng việc thành lập một tòa án quốc tế theo kiểu Liên hiệp quốc, với sự ủng hộ của các đồng minh phương Tây, họ có thể gây sức ép buộc Nga –nước có vai trò quyết định trong vụ này – phải hợp tác.
Chưa đầy một tháng nữa thế giới sẽ kỷ niệm tròn một năm biến cố bi thảm: chiếc máy bay MH-17 của hãng hàng không Malaysia bị bắn rơi trên vùng trời phía đông Ukraine ngày 17- 7 năm ngoái, làm 298 người thiệt mạng. Hai phần ba trong số nạn nhân này là công dân Hà Lan do đó chính phủ Hà Lan bị áp lực phải hành động từ phía người dân – mà đa số tin rằng hoặc là Nga đã bắn hạ chiếc máy bay, hoặc cung cấp tên lửa cho các thủ phạm.
Reuters dẫn hai nguồn tin ẩn danh của Hà Lan nói rằng, tính chất cực kỳ phức tạp về pháp lý và chính trị của trường hợp này buộc Hà Lan phải tập trung vào việc thành lập một tòa án quốc tế có sự hậu thuẫn của Liên hiệp quốc một khi cuộc điều tra đa quốc gia về vụ việc đã kết thúc, các nghi phạm đã được vạch mặt chỉ tên.
Tòa án sẽ không thể mở ở Ukraine là nơi xảy ra sự cố vì lực lượng ly khai sẽ từ chối tham dự, và chính phủ Nga – đồng tình và có ảnh hưởng quyết định đối với quân ly khai – từ trước đến nay vẫn bác bỏ mọi sự dính dáng tới sự cố lẫn tới quân ly khai. Malaysia thì ở quá xa nơi xảy ra sự cố nên cũng không thể là nơi đặt tòa án.
Nguồn tin của Reuters nói rằng, mọi lựa chọn pháp lý đều đang được xem xét nhưng một tòa án quốc tế, thay vì tòa án địa phương, được coi là khả năng tốt nhất dẫn tới một phán quyết thành công.
Hiện thời cuộc điều tra hiện trường nơi máy bay rơi vẫn đang tiếp tục, song các công tố viên Hà Lan nói rằng, cáo trạng sẽ chưa được đưa ra trước khi Ủy ban An toàn Hà Lan công bố báo cáo điều tra vào tháng 10 tới, trong đó sẽ xác định rõ nguyên nhân làm rơi máy bay.
Tuy nhiên, các công tố viên đều tập trung chủ yếu vào giả thuyết máy bay MH-17 bị bắn rơi bởi tên lửa đất đối không BUK do Nga sản xuất, bắn lên từ một khu vực do quân ly khai thân Nga kiểm soát. Phía Nga thì cho rằng, MH-17 bị bắn rơi bởi tên lửa từ một máy bay chiến đấu của Ukraine.
Do quan hệ giữa Nga và phương Tây đang ở mức căng thẳng nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh nên rất có khả năng Nga sẽ không hợp tác với bất kỳ vụ xét xử nào diễn ra ở phương Tây.
Tuy nhiên, việc tổ chức tòa án quốc tế cần phải có sự hậu thuẫn của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc mà Nga là một trong năm ủy viên thường trực, Nga bị buộc hoặc phải chấp nhận hoặc dùng quyền phủ quyết để bác bỏ việc thành lập tòa án; nếu phủ quyết Nga có thể bị coi là trở ngại chính trong việc truy tìm công lý cho một vụ thảm sát thường dân quy mô lớn.
Nguồn tin từ Hà Lan cho biết, nếu Nga phủ quyết đề nghị tổ chức tòa án quốc tế thì Hà Lan sẽ có cớ để vận động Liên minh châu Âu (EU) và Hoa Kỳ gia tăng các biện pháp cấm vận kinh tế hiện đang được thực hiện đối với Nga sau khi nước này sáp nhập lãnh thổ Crimea của Ukraine và hỗ trợ cho lực lượng ly khai ở miền đông Ukraine tiến hành nội chiến chống lại chính phủ Kiev. Năm tới, 2016, Hà Lan sẽ đảm nhiệm cương vị chủ tịch luân phiên của EU nên Hà Lan hy vọng tiếng nói của mình sẽ có trọng lượng hơn.
Có khả năng tòa án quốc tế sẽ mở ở Hà Lan, nhưng những vấn đề gai góc như tòa xử theo luật nào, làm sao bắt giữ và đưa các nghi phạm ra xét xử… vẫn chưa được làm rõ.
