Chia tay một nhà báo chân chính

Chia tay một nhà báo chân chính

Thời báo Kinh tế Sài Gòn

(TBKTSG) – Đội ngũ làm báo tại Thời báo Kinh tế Sài Gòn vừa tiễn đưa nhà báo Võ Như Lanh, nguyên Tổng biên tập đầu tiên nhóm báo Thời báo Kinh tế Sài Gòn, về nơi an nghỉ cuối cùng. Anh qua đời ngày 23-11-2014, ở tuổi 67.

Học ngành xã hội học tại Đại học Vạn Hạnh, anh đến với nghề báo sau 30-4-1975 và đã trải qua các cương vị: Tổng biên tập đầu tiên của báo Tuổi Trẻ, Phó tổng biên tập báo Sài Gòn Giải phóng, và đặc biệt là người sáng lập và là Tổng biên tập đầu tiên của Thời báo Kinh tế Sài Gòn (1991-2006). Cuộc đời làm báo của anh gắn liền với những bước phát triển và thăng trầm của báo chí Việt Nam, nhất là ở phía Nam; gắn liền với những trăn trở và nỗ lực để xây dựng một nền báo chí chuyên nghiệp và gắn với những bước phát triển của công cuộc đổi mới kinh tế ở Việt Nam.

Là Tổng biên tập đầu tiên của báo Tuổi Trẻ (1977-1983) trong thời kỳ báo chí còn nằm trong vỏ bọc của cơ chế bao cấp và mang đậm tính công cụ tuyên truyền, anh đã là người đặt ra vấn đề thế nào là thông tin, người đọc – đối tượng của tờ báo cần những thông tin gì, thông tin nào đáng đưa, thông tin nào không, khi mà tờ báo lúc ấy vẫn thường đăng nguyên những bài diễn văn dài dằng dặc.

Năm 1981 có thể nói là một cột mốc trong quá trình phát triển của báo Tuổi Trẻ khi, với sự ủng hộ của ông Võ Văn Kiệt lúc ấy là Bí thư Thành ủy TPHCM, tờ báo đề ra mục tiêu tự lực phát triển, nỗ lực trở thành một tờ báo thông tin – nghị luận chuyên nghiệp, hướng tới độc giả rộng rãi, đưa tin cả nước, phát hành trong cả nước, thoát khỏi hình thức của một tờ nội san của Đoàn Thanh niên. Trên cái nền ấy, báo Tuổi Trẻ đã thoát khỏi cơ chế bao cấp để tự chủ về tài chính và phát triển mạnh mẽ.

Giữa những năm 1980, khi cuộc vận động đổi mới ở Việt Nam đang lên cao trào, được cử về làm Ủy viên Ban biên tập rồi Phó tổng biên tập báo SGGP (1985-1990), được giao tổ chức bài vở góp ý Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 6, anh đã huy động sự đóng góp của cộng tác viên, chuyên viên tạo thành một cột mốc thông tin khi báo chí vào cuộc góp ý sôi nổi cho Đại hội, đụng chạm đến những vấn đề gai góc đặt ra cho công cuộc đổi mới, gây được tiếng vang lớn nơi độc giả, trong dư luận lúc bấy giờ. Anh tiếp tục chủ trương đổi mới thông tin, đấu tranh cho sự công khai minh bạch thông tin vì người đọc.

Sau Đại hội Đảng lần thứ 6, công cuộc đổi mới khởi động mạnh mẽ hơn về mặt kinh tế, đặc biệt là từ 1989. Nhận thức nhu cầu của xã hội cần có một tờ báo chuyên về kinh tế, anh nhận lời về làm Tổng biên tập TBKTSG, xây dựng tờ báo từ hai bàn tay trắng. Anh là người đề ra tôn chỉ mục đích, định hướng thông tin của tờ báo ngay từ những ngày đầu mới thành lập vào tháng 1-1991: ủng hộ công cuộc đổi mới và các chính sách đổi mới kinh tế ở Việt Nam; tăng cường thông tin kinh tế đối ngoại như một công cụ hội nhập kinh tế; hết mình ủng hộ các doanh nghiệp làm ăn chân chính, góp phần xây dựng tầng lớp doanh nhân Việt Nam ngày càng lớn mạnh.

Trong chủ trương biên tập và xử lý thông tin, anh kiên định nguyên tắc làm báo chuyên nghiệp và tử tế. Không chủ trương “chống tiêu cực” theo phong trào, mà đi sâu phân tích và chỉ ra những bất cập, bất hợp lý về cơ chế, chính sách, thể chế vốn là nguyên nhân gốc rễ, sâu xa của tiêu cực.

Anh là một trong những người đầu tiên nêu ra ý tưởng và đấu tranh cho chủ trương cho phép một cơ quan báo chí có thể có nhiều ấn phẩm báo chí, nhiều tờ báo dưới các định dạng khác nhau, hình thành nên những tập đoàn báo chí, mặc dù đề xuất này gặp không ít khó khăn. Anh cũng là người đầu tiên đấu tranh cho việc, ngoài các ấn phẩm bằng tiếng nước ngoài của Thông tấn xã Việt Nam, các báo có thể cho ra đời những tờ báo ngoại ngữ nhằm phục vụ nhu cầu của các nhà đầu tư nước ngoài và kiều dân nước ngoài sinh sống ở Việt Nam. Và Saigon Times Group, bên cạnh tờ TBKTSG, đã xuất bản các tờ báo ngoại ngữ: Saigon Times Weekly, Saigon Times Daily, Saigon Eco, hợp tác với tập đoàn IDG để làm tờ Thời báo Vi tính Sài Gòn.

Nắm rõ những hạn chế còn tồn tại trong môi trường làm báo ở Việt Nam, anh cho rằng một khi đã tin tưởng điều gì là đúng và cần thiết phải thông tin thì hãy thông tin sau khi đã cân nhắc đầy đủ lợi hại và sẵn sàng đón nhận những khó khăn có thể đến. Chẳng hạn, khi nhà lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình – người có công đổi mới kinh tế, hiện đại hóa đất nước khổng lồ này nhưng đồng thời cũng là người phát động cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam tháng 2-1979 – qua đời vào tháng 2-1997, anh đã chủ trương đưa tin nói rõ cả những mặt sáng và mặt tối của nhân vật này.

Anh cũng là người chủ trương xuyên suốt và thành công trong việc tập hợp đông đảo trí thức là chuyên viên trong và ngoài nước đóng góp cho công cuộc đổi mới và cho nội dung tờ báo; tập hợp doanh nhân trong các câu lạc bộ khác nhau, tạo điều kiện cho họ nói lên tiếng nói của mình về các chính sách kinh tế.

TBKTSG dưới sự lãnh đạo của anh đã trở thành một tiếng nói được tin cậy trong giới doanh nhân và được tôn trọng trong giới quản lý nhà nước, được độc giả đánh giá tốt. Đó còn là chỗ dựa tinh thần cho doanh nghiệp qua các hoạt động ngoài mặt báo và các câu lạc bộ doanh nhân do anh đề xướng.

Trong nội bộ, anh là người bỏ nhiều công sức để đào tạo những người tiếp nối làm báo chuyên nghiệp, và anh đã tự nguyện rời bỏ cương vị Tổng biên tập hai năm trước thời hạn nghỉ hưu, để trao lại trách nhiệm cho người trẻ hơn.

Sau ngày nghỉ hưu, anh đã khởi xướng và là nhà sáng lập Quỹ Saigon Times nhằm thực hiện chiến lược đưa tri thức vào giới trẻ bằng xuất bản sách khoa học kỹ thuật và các chương trình học bổng.

Nhớ đến anh, chúng ta nhớ đến một người hết lòng và kiên định vì một nền báo chí chuyên nghiệp; nhớ đến một nhà báo tử tế và chân chính luôn hết lòng phụng sự xã hội.