Kỳ 2: Việt Nam đã có cà phê chồn?

Kỳ 2: Việt Nam đã có cà phê chồn?

Nguyễn Vịnh, Dak Lak

Nuôi chồn trong chuồng và cho ăn cà phê quả chín để “thu hoạch” cà phê nhân – Ảnh: Diễn đàn Giá cà phê.

(TBKTSG Online) – Xin nói ngay rằng Việt Nam đã có cà phê chồn từ lâu rồi, như kỳ 1 tôi đã kể chuyện tôi đi nhặt cà phê. Cái mà tôi muốn nói chính là công nghiệp sản xuất cà phê chồn của ta đã có hay chưa, hay chỉ là quảng cáo của một vài công ty cà phê để đánh bóng thương hiệu.

Kỳ 1: Tôi đi nhặt cà phê chồn

Tự phát

Từ một vài cơ sở tự phát nuôi chồn hương có tính thử nghiệm ban đầu, đến nay nuôi chồn để sản xuất cà phê chồn trở thành một nghề được nhiều người quan tâm không chỉ riêng ở vùng Tây Nguyên. Và điều gì đến cũng đã bắt đầu đến. Sản phẩm cà phê chồn tuy chưa có chỗ đứng trên thị trường nhưng đã xuất hiện nhiều vấn đề cần đáng quan tâm.

Tôi nhớ không lầm thì tại Festival Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ nhất năm 2006, anh Nguyễn Quốc Khánh ở Krông Păk, Dak Lak trực tiếp đứng ra giới thiệu sản phẩm cà phê chồn do mình nuôi. Có một số ít khách hàng tò mò mua cà phê chồn đã rang xay và cà phê chồn sấy khô của anh Khánh về thưởng thức, chế biến thử nghiệm. Thời điểm ấy, anh Khánh có hơn năm tạ cà phê chồn để bán.

Theo anh ước tính, nếu bán với giá 110 đô la/kg như nhiều người nói thì sẽ lãi khoảng 200.000 đồng/kg mới xứng đáng với công người đầu tư chăm sóc. Còn theo bài báo gần đây nhất trên Sài Gòn Tiếp Thị, anh Hoàng Mạnh Cường ở phường Tân Tiến, Buôn Ma Thuột được giới thiệu như là người đầu tiên sản xuất và kinh doanh cà phê chồn từ năm 2004. Tới năm 2009, thu được khoảng 500kg cà phê từ đàn chồn. Sản phẩm chủ yếu bán lẻ cho khách du lịch và những người có thu nhập cao với giá 1 ký cà phê thô chưa qua chế biến từ 1 – 1,5 triệu đồng.

Anh còn ký hợp đồng cung cấp sản phẩm ổn định cho Công ty Sài Gòn Ban Mê để xuất sang Nhật và châu Âu. Như vậy, có thể nhận thấy rằng giá cà phê chồn thô chưa qua chế biến không rẻ chút nào, 1-15,5 triệu đồng/kg so với cà phê nhân thông thường 38.000 đồng/kg hiện nay thì cà phê chồn đắt khủng khiếp.

So với mặt bằng thu nhập bình quân của dân chúng hiện nay thì giá đó đã buộc gần như tất cả mọi người phải quay lưng lại với sản phẩm này cao cấp. Vậy thì giá nào mới là giá cả hợp lý của cà phê chồn?

Thế giới đã biết đến cà phê chồn với sản phẩm nổi tiếng có tên gọi Kopi Luwak của Indonesia. Đất nước này sản xuất được mỗi năm từ 224 – 450kg cà phê chồn thành phẩm. Sản phẩm được tiêu thụ chủ yếu ở thị trường châu Âu với giá 1.500 đô la/kg. Một vài quán cà phê ở đây bán cho khách 1 tách cà phê là 50 đô la.

Sau đó tại Festival Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ hai năm 2008, Công ty cà phê Trung Nguyên cho ra mắt sản phẩm cà phê chồn, mỗi hộp 250g giá 750 đô la, một kg bốn hộp giá 3.000 đô la, với lời giới thiệu mặt hàng này thích hợp để làm quà ngoại giao hoặc quà tặng cỡ nguyên thủ quốc gia. Công ty còn cho biết vẫn tiếp tục sản xuất cà phê chồn đóng hộp với số lượng hạn chế cho khách VIP và từ chối nhiều đề nghị đặt hàng khối lượng dưới 1 kg do không đáp ứng được chi phí sản xuất. “Công ty cũng không có hướng giảm giá mặt hàng cao cấp này nhằm thu hút nhiều khách hàng phổ thông hơn” (trích báo Tiền Phong).

Như vậy có thể nói cà phê chồn Việt Nam còn đắt hơn nhiều so với sản phẩm Kopi Luwak của Indonesia, vốn được báo chí nước ngoài cho là đắt nhất thế giới.

Đại diện một công ty cà phê khác cho biết sau khi thu mua phân chồn lẫn cà phê từ người nuôi, họ chế biến và xuất khẩu với giá hơn 600 đô la/kg. “Tuy nhiên chỉ khi nào có đợt đặt hàng chúng tôi mới sản xuất”, anh cho biết.

Cách đây mấy năm, Công ty cà phê Thắng Lợi từng có một hợp đồng xuất khẩu 3,5 tấn cà phê chồn sang Hàn Quốc. Công ty cà phê Sài Gòn – Ban Mê cũng có xuất bán sang châu Âu và Nhật với số lượng còn hạn chế và theo những đơn đặt hàng nhỏ lẻ.

Cho đến nay, anh Nguyễn Quốc Khánh ở Krông Păk, Dak Lak cho biết có khoảng 7 tạ cà phê chồn đóng bao hút chân không đang mòn mỏi chờ khách hàng nên không còn hứng thú sản xuất cà phê chồn nữa. Anh Hoàng Mạnh Cường ở phường Tân Tiến, Buôn Ma Thuột cũng còn khoảng 5 tạ cà phê chồn chưa hợp đồng bán cho ai. Mối lái hứa hẹn bao tiêu toàn bộ sản phẩm của anh thì đã quay sang hợp đồng và cũng hứa hẹn bao tiêu với anh Nguyễn Hữu Phương, nông dân trẻ ở Nam Hà, Lâm Hà, Lâm Đồng với giá rẻ hơn.

Còn anh Nguyễn Văn Thưởng ở thị trấn huyện K’Bang, Kon Tum thì ngay từ năm 2006 đã bán với giá 500.000 đồng/kg thô cho những người tò mò thưởng thức. Mối hàng lớn nhất là chỉ bán một lần 10 kg cho một đại gia trong ngành rang xay cà phê.

Thỉnh thoảng anh mới bán được một vài ký cho người hiếu kỳ, số còn lại gần như không tiêu thụ được. Giờ chỉ còn sản xuất cho “đỡ buồn” với số lượng không đáng kể. Như vậy cà phê chồn của Việt Nam vốn chưa có thương hiệu trên thị trường thế giới như Kopi Luwak của Indonesia hay Kape Alamid của Philippines mà đã sớm vẽ nên bức tranh ảm đạm.

Tương lai của nghề nuôi chồn để lấy cà phê ở nước ta sẽ đi về đâu?

Sau nhiều lần thông báo trên truyền hình cần mua cà phê chồn, một công ty cà phê lớn mà tôi không tiện nêu tên ra đây, nhận được nhiều phản hồi từ các chủ trang trại cà phê và người nuôi chồn. Công ty cử nhiều nhóm kỹ thuật viên đến tận nơi theo dõi cách thức nuôi để định giá mặt hàng. Từ đó không thấy công ty mua của ai nữa, các trang trại nuôi chồn thì bảo mình bị lừa.

Chưa hết, cho rằng sản xuất cà phê chồn sẽ đem lại siêu lợi nhuận nên người ta đã nghĩ ngay đến chuyện độc quyền. Mùa hè 2009, Cục Sở hữu Trí tuệ của Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp mấy vị khách ở phương Nam đưa đến mấy cục “cà phê chồn” xin đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Rất may là chuyện nực cười, tưởng chừng như “vô tiền khoáng hậu” đã không xảy ra khi cơ quan này từ chối đăng ký.

Hiện nay các nhà nông nuôi chồn ở Tây nguyên và các nhà kinh doanh ở TPHCM có kế hoạch liên kết với nhau để sản xuất sản phẩm cà phê chồn với giá cả hợp lý hơn, phù hợp với nhiều đối tượng hơn để thế giới cũng biết được “Việt Nam đã có cà phê chồn”. Sản phẩm sẽ chào hàng nhân dịp năm mới Tân Mão (2011) sắp đến. Giá dự kiến khoảng 10 triệu đồng cho 1kg sản phẩm có 4 hộp, được đóng gói với bao bì trang trọng rất thích hợp cho việc mua làm quà tặng đầu xuân.

Trước thực trạng sản xuất cà phê chồn hiện nay khá ảm đạm, người viết không muốn có lời bình luận nào ngoài việc mong những nhà sản xuất loại cà phê đặc biệt này cần nghĩ đến quyền lợi của mình phải kết hợp hài hòa với quyền lợi của người tiêu dùng để cà phê chồn mang thương hiệu của Việt Nam được bạn bè khắp năm châu đón nhận. Phải làm thế nào cà phê chồn sớm được xuất khẩu ra thế giới như một đặc sản thiên nhiên ưu ái ban tặng cho Việt Nam để làm món quà giao lưu văn hóa cà phê độc đáo mà chỉ vài nước trồng cà phê mới có.

Đã đến lúc cà phê chồn không thể nằm im mãi trong truyền thuyết mà phải đưa cà phê chồn bước vào cuộc sống, hiện thực hóa một thức uống đặc biệt cho những ai biết thưởng thức hương vị “thơm ngon đến giọt cuối cùng”. Không chỉ xem cà phê chồn là một món quà giao lưu văn hóa với thế giới mà còn là một nguồn lợi về mặt kinh tế, đem lại một nguồn thu ngoại tệ nhất định.

Và cũng đã đến lúc không chỉ tầng lớp giàu có như thương nhân, giới nghệ sĩ, người nước ngoài hay khách VIP mà ngay cả những người Việt Nam ghiền cà phê như tôi cũng được thưởng thức cà phê chồn, giá cả phù hợp với mức sinh hoạt của công chúng hơn.