Lo vì IR 50404
Hồ Hùng
(TBKTSG) – Sau vụ đông xuân thắng lợi, nhất là khi giá bán lúa IR 50404 chênh lệch với các giống lúa khác không nhiều, nông dân vùng ĐBSCL lại đang hăm hở xuống giống loại lúa năng suất cao này, bất chấp mọi cảnh báo. Không ít người đã lo cảnh nông dân “ôm” lúa, doanh nghiệp ngó lơ như cuối năm rồi.
Bất chấp cảnh báo!
Ngày 18-5, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã có công điện gửi chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL đề nghị chỉ đạo quyết liệt để không tăng thêm diện tích gieo sạ lúa IR 50404 trong vụ hè thu 2009. Trước đó, ngày 29-4, bộ này cũng đã có công điện số 15 BNN/CĐ gửi các địa phương vùng ĐBSCL, đề nghị kiểm soát việc gieo sạ giống lúa IR 50404 không để vượt 20% tổng diện tích. Nhưng nhiều nông dân vẫn bất chấp cảnh báo, tiếp tục gieo sạ ồ ạt loại giống này.
“Theo tôi biết, riêng Đồng Tháp đã có hơn 40% diện tích xuống giống IR 50404. Các tỉnh khác, cơ quan chức năng cũng không cản nổi nông dân”, ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho biết. Cá biệt như huyện Lai Vung (tỉnh Đồng Tháp), diện tích xuống giống IR 50404 lên đến 60%. Ông Nguyễn Ngọc Hóa, ở xã Định Hòa, nói rằng: “Tôi cũng đã nghe cảnh báo của ngành nông nghiệp, nhưng vẫn xuống giống IR 50404 chỉ vì đã quen, sợ đổi giống mới khó làm”.
Vụ hè thu 2008, diện tích lúa IR 50404 và OM 576 ở ĐBSCL chiếm từ 30-35% diện tích và cuối vụ đó, nông dân thất vọng vì lúa không bán được do doanh nghiệp chê chất lượng thấp. Nông dân thấm thía, nên đến vụ đông xuân vừa qua, theo Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, diện tích lúa IR 50404 chỉ còn bình quân 13-14%. “Tuy nhiên, vụ hè thu này, diện tích loại giống trên tăng so với vụ trước, có thể lên tới 20%! Nông dân bất chấp cảnh báo vì họ thấy vụ đông xuân vừa qua, lúa tiêu thụ tốt và giá bán lúa IR 50404 cũng không chênh lệch nhiều so với các giống khác”, ông Bảnh nói.
Ông Phạm Văn Dư, Cục phó Cục Trồng trọt (Bộ NN & PTNT), cũng thừa nhận tình trạng xuống giống lúa IR 50404 ào ạt hiện nay là đáng quan ngại. Ông Dư cho biết: “Chúng tôi đang rà soát lại diện tích thực tế”.
Giống lúa IR 50404 có nhược điểm là gạo cứng cơm, hạt ngắn, màu đục, tỷ lệ bạc bụng cao và chỉ có thể làm nguyên liệu cho gạo 15-25% tấm nên giá xuất khẩu thấp, và rất dễ nhiễm rầy nâu. Tuy nhiên, nó cũng có ưu điểm là dễ trồng, thích nghi rộng và năng suất cao nên “hấp dẫn” nhiều nông dân. Một nguyên nhân khác, theo ông Nguyễn Quốc Lý, cán bộ Trung tâm Khảo nghiệm giống, sản phẩm cây trồng và phân bón Nam bộ, giống lúa IR 50404 được gieo trồng nhiều vì giống OM 1490 giảm nhanh, trong khi lại chưa có giống cực ngắn ngày tốt khác thay thế. Do đó, hội nghị sơ kết sản xuất lúa năm 2008 tổ chức ở An Giang hồi cuối năm 2008 vừa qua, dù Cục Trồng trọt đã yêu cầu các địa phương hạn chế đến mức thấp nhất hoặc loại bỏ hẳn giống IR 50404, trước mắt là trong vụ đông xuân 2008-2009, nhưng vẫn không thực hiện được.
Sẽ khó
Chỉ đến giữa tháng 2-2009, các doanh nghiệp Việt Nam đã ký hợp đồng xuất khẩu hơn 3,6 triệu tấn gạo. Cũng vì lẽ đó, lúa, gạo hàng hóa hút hàng và lúa IR 50404 được tiêu thụ “ào ào”, gây ngộ nhận cho nông dân về chất lượng sản phẩm.
Nhưng vào những tháng tới, theo VFA, thị trường gạo sẽ tập trung vào các loại gạo đặc chủng như gạo thơm, gạo đồ, tấm và gạo trắng cao cấp. Đối với loại gạo chất lượng thấp 25% tấm, nhu cầu tiêu dùng rất hạn chế và Việt Nam phải cạnh tranh ráo riết với các nước xuất khẩu khác. Cụ thể là vào thời gian này, Ấn Độ có kế hoạch bán khoảng 1 triệu tấn gạo, hầu hết là gạo 25% tấm. Thái Lan cũng dự kiến tung ra 3,8 triệu tấn gạo tồn kho…
Nguồn cung tăng đã có tác động tức thời: những ngày qua gạo xuất khẩu loại 5% tấm của Việt Nam đã giảm từ 450 đô la Mỹ/tấn xuống còn 400-410 đô la Mỹ/tấn. Tại ĐBSCL, giá gạo nguyên liệu cũng đã giảm bình quân 400 đồng/ki lô gam so với hồi cuối tháng 4.
Bên cạnh đó, sự nhập nhằng trong điều hành xuất khẩu gạo vẫn gây ra những thua thiệt nhất định. Hồi cuối tháng 2-2009, VFA không cho đăng ký những hợp đồng xuất khẩu có thời hạn giao hàng trước tháng 7-2009… đã khiến cho việc giao dịch mua bán chững lại. Nay giá gạo thế giới giảm, VFA lại kiến nghị cho ký hợp đồng tiếp nhưng doanh nghiệp đã nản lòng khi cơ hội bán giá cao đã qua. Một số doanh nghiệp như Công ty cổ phần Tháp Sơn (Đồng Tháp) còn tồn kho khoảng 4.000 tấn, Công ty Thương mại Du lịch Kiên Giang cũng tồn kho gần 8.000 tấn… Và tính đến thời điểm này, căn cứ chỉ tiêu xuất khẩu cả năm thì các doanh nghiệp chỉ còn có thể ký tiếp hợp đồng xuất khẩu trên dưới 1 triệu tấn gạo.
Những lý do nêu trên khiến không ít người lo lắng cho số phận hạt lúa chất lượng thấp IR 50404 ngay từ thời điểm này. Theo kế hoạch, vụ hè thu này vùng ĐBSCL có khoảng 1,6 triệu héc ta, năng suất ước đạt khoảng 4,8 tấn/héc ta. Như vậy, chỉ cần tỷ lệ xuống giống IR 50404 lên tới 20% thì số phận của hơn 1,5 triệu tấn lúa chưa biết sẽ ra sao.
