Những thất bại từ Cánh đồng mẫu lớn
Phạm Thái
 |
| Làm sao để hạt lúa nông dân làm ra được tiêu thụ và được trả với giá xứng đáng với công sức bỏ ra là bài toán khó của ngành nông nghiệp. Ảnh minh họa: Phạm Thái |
(TBKTSG Online) – Liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân thực hiện cánh đồng mẫu lớn (CĐML) được thực hiện khá nhiều trong thời gian qua nhưng phần lớn đều đi đến chỗ thất bại.
>> Nông dân nghĩ gì về cánh đồng mẫu lớn?
Tháng 9 – 2011, Công ty cổ phần Docimexco (Đồng Tháp), một hội viên của Hiệp hội lương thực Việt nam (VFA), cùng UBND huyện Tam Nông, Đồng Tháp đã ký hợp tác đầu tư vùng lúa chất lượng cao, một hình thức CĐML.
Theo kế hoạch được chia ra làm 3 giai đoạn từ thời điểm đó đến năm 2015, vùng nguyên liệu sản xuất lúa chất lượng cao của huyện Tam nông sẽ được quy hoạch khoảng 7.000 héc ta.
Diện tích này được canh tác theo quy trình khép kín từ khâu đầu tư lúa giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, kỹ thuật canh tác, thu mua sản phẩm lúa, sấy, tồn trữ và bảo quản nhằm cung cấp nguồn gạo chất lượng cao, phục vụ cho xuất khẩu của Docimexco và Công ty CP Nông nghiệp Tam Nông, công ty vừa thành lập có phần vốn của Docimexco.
Thế mạnh của Docimexco ngoài các mặt hàng gạo xuất khẩu còn có kinh doanh phân bón, do vậy việc hợp tác với nông dân vừa để đảm bảo nguồn cung ứng ổn định cho xuất khẩu gạo, vừa giúp tiêu thụ sản phẩm phân bón của công ty.
Tuy nhiên, qua vụ Đông Xuân 2012, hợp tác xã được Docimexco ký hợp đồng mua lúa Jasmine lại phản ứng mạnh vì lúa chín đầy đồng nhưng công ty không cho người xuống mua ngay thời điểm lúa chín mà lại trì hoãn nhiều tuần sau đó, để giá giảm gây thiệt hại cho nông dân...
Trao đổi với TBKTSG Online tại thời điểm đó, ông Lê Trường Sơn, Tổng giám đốc Docimexco cho rằng nguyên nhân là do thời điểm mua lúa không phù hợp, là doanh nghiệp chậm mua chứ không phải không mua của nông dân. Theo thông tin báo chí, hợp đồng của Docimexco với các hợp tác xã không có quy định chi tiết về thời điểm mua.
Ở Sóc Trăng, liên kết giữa một số doanh nghiệp địa phương và các hợp tác xã để sản xuất lúa thơm và lúa chất lượng cao để phục vụ cho xuất khẩu cũng được triển khai trong 2 năm qua, như mô hình cánh đồng mẫu lớn huyện Trần Đề, huyện Trường Khánh...
Bà Lâm Thị Thanh Tùng - Chi cục phó Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh Sóc Trăng, người đã chứng kiến sự gãy đổ của không ít mối liên kết trong 2 năm qua thì cho rằng, hợp đồng quy định càng chi tiết thì càng dễ “gãy”, chủ yếu do thiếu lòng tin của nông dân đối với doanh nghiệp. Việc doanh nghiệp thỏa thuận thời điểm thu hoạch và chốt giá trước đó vài ngày cũng không có hiệu lực.
“Doanh nghiệp uy tín tới đâu nhưng nông dân không tin tưởng thì cũng rất dễ thất bại. Có trường hợp vừa qua nông dân huyện Trường Khánh cắt cả lúa non để bán vì sợ doanh nghiệp không mua, mặc dù trước đó chủ doanh nghiệp đã đứng trước đại diện hợp tác xã của nông dân cam kết sẽ mua hết và mua theo giá công bố và họ cũng thực hiện đúng như vậy”, bà Tùng kể.
Từ những hợp đồng liên kết, quan hệ của doanh nghiệp và nông dân trên những “cánh đồng mẫu lớn” lại trở về như trước đây, lúa đến khi thu hoạch thì doanh nghiệp cho người đến mua hoặc mua qua các thương lái.
Trao đổi với TBKTSG Online bên lề một cuộc họp gần đây, ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA) nhận xét mô hình cánh đồng mẫu lớn về mặt lý thuyết là mô hình có hiệu quả đối với nông dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc triển khai, nhân rộng trong cộng đồng doanh nghiệp không phải là chuyện dễ dàng.
