(KTSG) - Việc Bộ Tài chính đưa ra dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 156/2020/NĐ-CP bổ sung các hành vi, hình thức xử phạt, thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về tài sản mã hóa và thị trường tài sản mã hóa cho thấy nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý cho lĩnh vực đầy tiềm năng nhưng cũng không kém phần rủi ro này tại Việt Nam.
- Nghị quyết 68 giúp khai thông tín dụng tín chấp cho SME
- Giá đô la giảm xuống mức thấp nhất trong hơn 3 năm
Từ khoảng trống pháp lý đến cách tiếp cận thực tế
Tài sản mã hóa - từ cryptocurrency đến NFT - đang trở thành xu hướng không thể bỏ qua trong làn sóng công nghệ tài chính. Tuy vậy, tại Việt Nam cho đến nay vẫn thiếu vắng khung pháp lý rõ ràng điều chỉnh vấn đề này, theo đó một “khoảng trống pháp lý” đầy rủi ro cho các bên tham gia kinh doanh, giao dịch tài sản mã hóa là: lừa đảo, rửa tiền, thao túng thị trường, mất trắng tài sản. Những thách thức này khiến cả cơ quan quản lý lẫn doanh nhân, nhà đầu tư lúng túng khi bước vào sân chơi tiềm năng này.
Quan sát thấy rằng, các quyết sách gần đây của Đảng và Nhà nước ta đều hướng tới thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đáng chú ý, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox) ra đời, cho phép doanh nghiệp thử nghiệm mô hình kinh doanh mới trong môi trường an toàn, được giám sát chặt chẽ.
Sau thời gian dài “tự do”, đến nay đã có những dấu hiệu cho thấy bắt đầu hình thành sự quản lý và điều tiết chính thức của Nhà nước đối với tài sản mã hóa. Đầu tiên, ngày 11-3-2025, Bộ Tài chính trình Tờ trình 64/TTr-BTC, đề xuất thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa(1), Chính phủ đang giao Bộ Tài chính xây dựng Nghị quyết thí điểm thị trường tài sản mã hóa nhằm hỗ trợ đổi mới sáng tạo và kiểm soát rủi ro tài chính. Tiếp theo đó, ngày 12-6-2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính ký ban hành Quyết định 1131/QĐ-TTg: Ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, bao gồm 11 nhóm công nghệ được xác định là trụ cột. Đáng chú ý, trong đó có sự hiện diện của công nghệ blockchain, gồm ba nhóm sản phẩm: tài sản số, tiền số, tiền mã hóa; hạ tầng mạng blockchain và hệ thống truy xuất nguồn gốc.
Cụ thể hơn, Dự thảo sửa đổi Nghị định 156/2020/NĐ-CP(2) (Dự thảo) đã bổ sung các quy định xử lý vi phạm hành chính, trong đó có những điều khoản dành riêng và chỉ rõ để xử lý hành vi vi phạm hành chính đối với tài sản mã hóa. Với việc bổ sung một mục và năm điều quy định xử phạt vi phạm hành chính, cho thấy Dự thảo bước đầu đặt ra “luật chơi tài sản mã hóa” một cách giới hạn và dè chừng.
Dự thảo đặt trách nhiệm cho nhà cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa
Các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa (VASP) đóng vai trò như “cầu nối” không thể thiếu giữa nhà đầu tư và thị trường tài sản số. Dự thảo nêu rõ các nghĩa vụ mà VASP phải tuân thủ, với trọng tâm là quản lý rủi ro và bảo vệ nhà đầu tư, với mức phạt khi có vi phạm từ 300 triệu đến 2 tỉ đồng và bị đình chỉ hoạt động tối đa ba tháng. Dưới đây là bốn trụ cột chính:
Đầu tiên là xác minh danh tính và lưu trữ hồ sơ. VASP phải xác minh danh tính nhà đầu tư khi mở tài khoản và lưu trữ đầy đủ hồ sơ giao dịch. Việc không tuân thủ sẽ bị xử phạt nghiêm khắc, nhằm ngăn chặn rửa tiền (AML) và tài trợ khủng bố. Đối với doanh nhân, điều này có nghĩa là cần đầu tư vào quy trình minh bạch, loại bỏ các yếu tố bất hợp pháp và xây dựng lòng tin với khách hàng.
Thị trường tài sản mã hóa toàn cầu đang bùng nổ với giá trị hàng ngàn tỉ đô la Mỹ, mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trở thành trung tâm tài chính số nhờ nguồn nhân lực công nghệ dồi dào và tinh thần khởi nghiệp sôi động. Dự thảo không chỉ bước đầu thiết lập khung pháp lý điều chỉnh vấn đề, mà còn là “bản đồ” định hướng cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên kinh tế số khi chọn tài sản mã hóa là đối tượng để kinh doanh.
Thứ hai là cấp phép và quản lý năng lực. Các VASP phải được cấp phép trước khi hoạt động, và mọi vi phạm liên quan đến giấy phép sẽ bị xử lý. Quy định này đảm bảo chỉ những tổ chức đủ năng lực mới được tham gia thị trường, giúp chuyển đổi từ “chợ đen” sang một thị trường chính thống, nơi quyền lợi của nhà đầu tư được bảo vệ tối đa.
Thứ ba là tách bạch tài sản và an ninh hệ thống. Dự thảo yêu cầu VASP quản lý tách biệt tài sản của khách hàng với tài sản của tổ chức, đồng thời đảm bảo an ninh hệ thống để bảo vệ tài sản số. Điều này tương tự như việc ngân hàng không được phép sử dụng tiền gửi của khách hàng. Việc tuân thủ giúp giảm thiểu rủi ro mất mát khi VASP gặp sự cố, bảo vệ cả nhà đầu tư và uy tín doanh nghiệp.
Cuối cùng là quảng cáo trung thực và giám sát giao dịch. Các hành vi quảng cáo sai lệch hoặc không giám sát giao dịch đúng đối tượng sẽ bị xử phạt. Quy định này nhằm ngăn chặn các chiêu trò lừa đảo, đảm bảo thông tin trên thị trường luôn trung thực và đáng tin cậy. VASP cần chịu trách nhiệm về những thông điệp họ đưa ra, góp phần xây dựng một thị trường minh bạch.
Các quy định trong Dự thảo có lẽ được xây dựng dựa trên những bài học đắt giá từ thị trường toàn cầu. Vụ sụp đổ của sàn FTX năm 2022 là một minh chứng rõ ràng khi cựu CEO bị kết tội lừa đảo và rửa tiền do sử dụng sai mục đích tài sản khách hàng, gây thiệt hại hàng tỉ đô la Mỹ. Tương tự, Binance từng bị phạt hàng tỉ đô la tại Mỹ do vi phạm quy định về xác minh danh tính (KYC) và chống rửa tiền. Những sự kiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tách bạch tài sản, đảm bảo an ninh hệ thống và tuân thủ KYC/AML - những nguyên tắc mà Dự thảo đang hướng đến.
Dự thảo đảm bảo tính toàn vẹn cho thị trường tài sản mã hóa: minh bạch và công bằng
Để xây dựng một thị trường tài sản mã hóa bền vững, Dự thảo đặt ra các quy định chặt chẽ về tổ chức thị trường, công bố thông tin và hành vi giao dịch. Những quy định này như “bức tường thành”, không chỉ bảo vệ nhà đầu tư mà còn tạo điều kiện cho các sàn giao dịch hợp pháp phát triển.
Đầu tiên, Dự thảo đưa ra các quy định nhằm chấm dứt hoạt động của các sàn giao dịch không phép, biến thị trường tài sản mã hóa từ “miền Tây hoang dã” thành một sân chơi có tổ chức và quy củ. Cụ thể, các hành vi như “tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa khi chưa được cấp phép” hoặc “đưa tài sản mã hóa vào giao dịch mà không báo cáo cơ quan có thẩm quyền” sẽ bị phạt tiền đến 1,5 tỉ đồng.
Thay vì e ngại, hãy xem khung pháp lý này như “khóa an toàn” bảo vệ dòng vốn số, mở lối cho đổi mới sáng tạo.
Điều này đồng nghĩa với việc chỉ các sàn giao dịch được Bộ Tài chính cấp phép mới được hoạt động hợp pháp. Việc kiểm soát niêm yết (listing) tài sản mã hóa trên các sàn giúp bảo vệ nhà đầu tư khỏi các dự án “bong bóng” hoặc thiếu giá trị thực. Đối với doanh nhân, đây là cơ hội để xây dựng các sàn giao dịch đáng tin cậy, thu hút nhà đầu tư bằng sự minh bạch và uy tín.
Thứ hai, thông tin chính xác, đầy đủ và kịp thời là yếu tố cốt lõi để nhà đầu tư đưa ra quyết định đúng đắn. Dự thảo yêu cầu VASP phải báo cáo và công bố thông tin một cách minh bạch. Các hành vi vi phạm như “báo cáo không đầy đủ”, “chậm báo cáo” hoặc “công bố thông tin sai lệch” sẽ bị phạt tiền đến 200 triệu đồng, nhằm đảm bảo tính trung thực của thị trường.
Đối với doanh nghiệp, việc tuân thủ các quy định này không chỉ giúp tránh các khoản phạt hành chính mà còn xây dựng danh tiếng, tạo niềm tin với nhà đầu tư. Trong trường hợp nghiêm trọng, cung cấp thông tin sai lệch còn có thể dẫn đến trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Thứ ba, Dự thảo đặt ra nguyên tắc “tuyệt đối không thao túng, không nội gián” để đảm bảo một thị trường tài sản mã hóa công bằng. Hai hành vi trọng tâm được kiểm soát chặt chẽ bao gồm:
Trước hết, nhà đầu tư phải mở tài khoản và chuyển tài sản mã hóa về các tổ chức được Bộ Tài chính cấp phép trong thời hạn quy định để tránh bị phạt đến 200 triệu đồng. Dù có thể gây bất tiện ban đầu, đặc biệt với những người quen giao dịch OTC (giao dịch phi tập trung), quy định này giúp truy vết dòng tiền, ngăn chặn rửa tiền và các hoạt động bất hợp pháp, từ đó bảo vệ cộng đồng nhà đầu tư.
Quan trọng hơn, Dự thảo nghiêm cấm sử dụng thông tin chưa công bố để trục lợi (nội gián) và các hành vi thao túng thị trường, như tạo cung cầu giả, thông đồng giao dịch, hoặc tung tin đồn sai lệch để làm sai lệch giá. Những hành vi này có thể bị phạt lên đến 2 tỉ đồng, bị đình chỉ hoạt động đối với VPSP và buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp, gửi tín hiệu mạnh mẽ rằng thị trường chỉ dành cho các dự án cạnh tranh dựa trên giá trị thực, thay vì chiêu trò thao túng.
Hiểu để chọn hướng đi đúng và nắm bắt cơ hội
Thị trường tài sản mã hóa toàn cầu đang bùng nổ với giá trị hàng ngàn tỉ đô la Mỹ, mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trở thành trung tâm tài chính số nhờ nguồn nhân lực công nghệ dồi dào và tinh thần khởi nghiệp sôi động. Dự thảo không chỉ bước đầu thiết lập khung pháp lý điều chỉnh vấn đề, mà còn là “bản đồ” định hướng cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên kinh tế số khi chọn tài sản mã hóa là đối tượng để kinh doanh.
Để nắm bắt thời cơ, doanh nghiệp đã và đang có ý định kinh doanh liên quan đến tài sản mã hóa nên chuẩn bị tâm thế hành động ngay, nên cân nhắc:
Việc tuân thủ các quy định về xác minh danh tính (KYC/AML), an ninh hệ thống và công bố thông tin minh bạch không chỉ là nghĩa vụ mà còn là lợi thế cạnh tranh, giúp tiếp cận vốn chính thống và xây dựng lòng tin với nhà đầu tư. Quan trọng hơn, cam kết tránh xa thao túng thị trường hay giao dịch nội gián sẽ bảo vệ uy tín và đảm bảo sự phát triển bền vững.
Thay vì e ngại, hãy xem khung pháp lý này như “khóa an toàn” bảo vệ dòng vốn số, mở lối cho đổi mới sáng tạo. Doanh nhân tiên phong sẽ là những người biến thách thức thành cơ hội, đưa Việt Nam vươn lên trong cuộc cách mạng tài chính toàn cầu.
Hãy bắt đầu bằng cách củng cố hệ thống công nghệ để đáp ứng yêu cầu an ninh và minh bạch. Đồng thời, xây dựng đội ngũ am hiểu pháp lý để theo sát các quy định mới. Trên hết, đặt văn hóa trung thực làm nền tảng, từ quảng cáo đến giao dịch, để tạo dựng niềm tin bền vững. Hành động hôm nay sẽ định vị doanh nghiệp ở vị trí dẫn đầu trong thị trường tài sản mã hóa đầy tiềm năng của Việt Nam trong tương lai gần sắp tới.
(1) https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/xay-dung-khung-phap-ly-doi-voi-tai-san-ma-hoa-119250320174757218.htm?gidzl=qlvR16PWM6JVuLaAPtvPPTBZK0bnBmDYpEDM0tKe1pxCjW1K921HDPtiL0ucSLLYcki43MEDhp1PRcLJRW
(2) https://vibonline.com.vn/wp-content/uploads/2025/03/2.-Du-thao-Nghi-dinh.pdf
