(KTSG Online) – Vừa thoát khỏi cuộc khủng hoảng năng lượng, châu Âu lại đối mặt với cơn bùng nổ giá thực phẩm đang làm thay đổi chế độ ăn uống và buộc người tiêu dùng trên toàn khu vực phải thắt lưng buộc bụng theo đúng nghĩa đen.
iá thực phẩm ở châu Âu vẫn tăng dai dẳng mặc dù lạm phát nói chung đang giảm nhờ giá năng lượng thấp hơn. Dữ liệu công bố hôm 24-5 cho thấy lạm phát ở Anh giảm mạnh trong tháng 4 nhờ giá năng lượng hạ nhiệt, giống như xu hướng tương tự ở châu Âu và ở Mỹ. Nhưng giá thực phẩm ở Anh trong tháng trước cao hơn 19,3% so với cùng kỳ năm ngoái.
Giá thực phẩm tiếp tục tăng cao khiến các ngân hàng trung ương bất ngờ. Họ đang kêu gọi chính phủ của họ ra tay giải cứu người tiêu dùng. Chi phí thực phẩm tốn kém hơn gây áp lực lên ngân sách của các hộ gia đình vốn cũng đang chịu sức ép do chi phí vay tăng cao.
Tại Pháp, các hộ gia đình đã giảm mua thực phẩm hơn 10% kể cuộc xung đột Nga-Ukraine nổ ra. Tại Đức, doanh số bán thực phẩm trong tháng 3 giảm 1,1% so với tháng trước và giảm 10,3% so với một năm trước đó. Đây là mức giảm hàng năm lớn nhất kể từ khi dữ liệu giá thực phẩm được theo dõi kể từ năm 1994. Theo Trung tâm Thông tin nông nghiệp liên bang Đức, mức tiêu thụ thịt của Đức trong năm 2022 thấp hơn bất cứ năm nào kể từ khi dữ liệu thống kê vào năm 1989. Nhưng cơ quan này cũng lưu ý thêm rằng điều đó có thể phản ánh một phần sự thay đổi liên tục sang chế độ ăn nhiều thực vật hơn.
Các nhà bán lẻ thực phẩm chứng kiến tỷ suất lợi nhuận của họ sứt mẻ đáng kể vì không thể chuyển toàn bộ việc tăng giá từ nhà cung cấp sang người tiêu dùng. Markus Mosa, CEO của chuỗi siêu thị Edeka, nói với truyền thông Đức rằng công ty ông đã ngừng đặt hàng từ một số nhà cung cấp lớn vì giá tăng chóng mặt.
Một cuộc khảo sát của Cơ quan quan thống kê Anh hồi đầu tháng này cho thấy gần 3/5 trong số 20% hộ gia đình nghèo nhất của Anh đang cắt giảm mua thực phẩm.
“Đây là vấn đề về tiếp cận vì tổng sản lượng thực phẩm không giảm mạnh”, Ludovic Subran, nhà kinh tế trưởng của hãng bảo hiểm Allianz, người trước đây làm việc tại Chương trình Lương thực thế giới của Liên hợp quốc, nói.
Thực phẩm chiếm tỷ trọng lớn hơn nhiều trong chi tiêu của người tiêu dùng so với năng lượng. Do đó, chỉ cần một mức tăng giá nhỏ của thực phẩm cũng gây tác động lớn đến ngân sách của họ.
Tổ chức tư vấn Resolution Foundation ước tính đến mùa hè này, chi phí tăng giá thực phẩm tích lũy ở Anh kể từ năm 2020 sẽ lên đến 28 tỉ bảng, tương đương 34,76 tỉ đô la, vượt xa con số 25 tỉ bảng chi phí tăng thêm của năng lượng trong cùng kỳ.
“Cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt chưa kết thúc, mà chỉ đang bước vào một giai đoạn mới”, Torsten Bell, CEO của Resolution Foundation, viết trong một báo cáo gần đây.
Hôm 23-5, phát biểu trước quốc hội, Thống đốc ngân hàng trung ương Anh (BoE) Andrew Bailey nói rằng giá thực phẩm đang trở thành “cú sốc thứ tư” đối với lạm phát sau các nút thắt cổ chai gây tắc nghẽn chuỗi cung ứng trong đại dịch Covid-19, giá năng lượng tăng do tác động của xung đột Nga-Ukraine, và và thị trường lao động thắt chặt.
Chính phủ các nước châu Âu đã chi hàng trăm tỉ đô la để hỗ trợ chi phí năng lượng cho các hộ gia đình khi giá điện và khí đốt tăng cao. Giờ đây, họ có ít khả năng vay thêm để hỗ trợ chi phí thực phẩm do các mức nợ công của họ đã tăng cao kể từ khi đại dịch xảy ra vào năm 2020.
Một số chính phủ, bao gồm cả Ý, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, đã cắt giảm thuế giá trị gia đối với các thực phẩm thiết yếu để giảm bớt gánh nặng cho người tiêu dùng.
Những chính phủ khác trong khu vực kêu gọi các nhà bán lẻ thực phẩm giảm giá bán. Hồi tháng 3, chính phủ Pháp đã đàm phán một thỏa thuận với các nhà bán lẻ hàng đầu để họ hạn chế tăng giá các thực phẩm cơ bản nếu có thể.
Các nhà bán lẻ cũng bị các cơ quan quản lý thị trường giám sát kỹ lưỡng ở Ireland và một số quốc gia châu Âu khác. Tại Anh, các nhà lập pháp đã mở một cuộc điều tra toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm “từ trang trại đến bàn ăn”. Trong khi đóm Cơ quan Thị trường và cạnh tranh (CMA) của chính phủ Anh cho biết họ sẽ quản lý chặt chẽ hơn các nhà bán lẻ thực phẩm.
“Trước những lo ngại liên tục về giá thực phẩm quá cao, chúng tôi đang siết chặt công việc quản lý trong lĩnh vực thực phẩm để giúp đảm bảo cạnh tranh diễn ra lành mạnh”, Sarah Cardell, người đứng đầu CMA, cho hay.
Một số nhà kinh tế kỳ vọng rằng việc quản lý chặt hơn sẽ mang lại kết quả cụ thể. Sanjay Raja, một nhà kinh của ngân hàng Deutsche Bank, cho rằng khi các chuỗi siêu thị chịu sự chú ý chính trị nhiều hơn, có nhiều khả năng đà tăng giá thực phẩm sẽ chậm lại.
Cho đến nay, vẫn chưa có lời giải thích rõ ràng vì sao giá thực phẩm lại tăng nhanh như vậy trong một thời gian dài. Trên thị trường hàng hóa thế giới, giá thực phẩm giảm liên tục kể từ tháng 4 -2022. Tuy nhiên, chi phí hàng hóa thô chỉ là một phần của giá cuối cùng. Người tiêu dùng còn phải trả tiền cho quá trình chế biến, đóng gói, vận chuyển và phân phối thực phẩm. Tuy nhiên, khoảng cách giá thực phẩm giữa trang trại và bàn ăn đang lớn một cách bất thường.
Thống đốc BoE Andrew Bailey cho rằng một lý do khiến BoE dự báo sai về giá thực phẩm là các nhà sản xuất thực phẩm đã ký kết các hợp đồng dài hạn tương đối đắt đỏ với các nhà cung cấp phân bón, năng lượng và các nhà cung cấp khác sau khi Nga đưa quân sang biên giới Ukraine. Họ sẵn sàng mua với giá cao vì muốn đảm bảo có sẵn hàng trong bối cảnh tình hình thị trường bất ổn.
Nhưng một số nhà hoạch định chính sách nghi ngờ rằng việc các nhà bán lẻ tăng tỷ suất lợi nhuận ở các mặt hàng thực phẩm có thể đóng một vai trò nào đó. Tuy nhiên, ông Bailey tỏ ra thận trọng trong việc quy kết trách nhiệm cho các nhà cung cấp thực phẩm.
“Họ đang củng cố lại tỷ suất lợi nhuận vốn bị thu hẹp đáng kể vào đầu năm ngoái”, ông nói.
Theo WSJ
