Hiện nay, nhiều người dân có nhu cầu muốn biết về lượng kháng thể của cơ thể sau khi tiêm vaccine phòng Covid-19 hay đã điều trị khỏi Covid-19. Nắm bắt được thị hiếu, các cơ sở y tế tại TPHCM và một số tỉnh, thành phố khác đã triển khai dịch vụ xét nghiệm định lượng kháng thể SARS-CoV-2. Tuy nhiên, theo các chuyên gia y tế, kết quả xét nghiệm đo nồng độ kháng thể không có giá trị cho biết mức độ phản ứng của hệ miễn dịch hoặc so sánh hiệu lực bảo vệ của các loại vaccine.
Thời gian gần đây, trên các trang mạng xã hội xuất hiện nhiều lời quảng cáo về xét nghiệm định lượng kháng thể với nội dung như “sử dụng dịch vụ xét nghiệm này sau khi mắc Covid-19 hoặc sau tiêm chủng giúp bản thân hoặc người thân đánh giá cơ thể có đủ kháng thể không, khả năng bảo vệ như thế nào trước dịch bệnh…”. Điều này đã gây tâm lý hoang mang cho nhiều người dân khi thực hiện các xét nghiệm với kết quả cho chỉ số thấp.
Đáng nói hơn, các cơ sở xét nghiệm đưa ra nhiều mức giá khác nhau, trong đó có cả dịch vụ lấy mẫu tại nhà. Vậy câu hỏi đặt ra liệu rằng việc xét nghiệm kháng thể SARS-CoV-2 có đánh giá được khả năng miễn dịch của cơ thể và điều này có cần thiết phải thực hiện không? Để hiểu rõ về vấn đề này, mọi người cần biết cách thức hoạt động của hệ miễn dịch trong cơ thể.
Cơ thể có tạo ra kháng thể sau tiêm chủng không?
Theo TS. Nguyễn Hồng Vũ, Viện nghiên cứu City of Hope (Mỹ), sau khi tiêm vaccine phòng Covid-19, kháng thể được tạo ra bên trong con người. Tuy nhiên, xét nghiệm sử dụng để phát hiện kháng thể này phải phù hợp với vaccine đã tiêm trước đó. Có thể lấy ví dụ, người được tiêm loại vaccine chế tạo dựa trên nền tảng protein S làm kháng nguyên như Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca không thể sử dụng xét nghiệm dựa trên cơ chế tìm protein N hoặc các protein khác mà phải là xét nghiệm tìm protein S.
Sau tiêm chủng, việc xét nghiệm kiểm tra kháng thể để biết vaccine có hiệu quả hay không nên được thực hiện sau 3 tuần kể từ ngày tiêm mũi thứ 2 để có thời gian cho hệ miễn dịch tạo kháng thể, không nên để quá lâu (sau 3-6 tháng) vì lượng kháng thể có thể giảm dần (nhanh hoặc chậm) tùy thuộc vào loại vaccine và thể trạng của từng người.
Lượng kháng thể bao nhiêu là an toàn?
Nhiều người thắc mắc ngưỡng kháng thể là bao nhiêu sẽ an toàn? Theo ông Vũ, hiện nay, các nghiên cứu vẫn chưa đưa ra được ngưỡng kháng thể kháng virus được tạo ra bởi vaccine tối thiểu bao nhiêu là an toàn.
Ông Vũ khuyến cáo đây là lý do khiến các chuyên gia đưa ra lời khuyên đừng dựa vào chỉ số này để tự đánh giá tình trạng cơ thể được bảo vệ tốt, sau đó dẫn đến tình trạng chủ quan, mất cảnh giác phòng dịch. Người dân vẫn nên cẩn thận tối đa là tốt nhất. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy lượng kháng thể này càng cao, khả năng bảo vệ càng tốt.
Tại sao người chưa tiêm vaccine nhưng phát hiện có kháng thể?
Theo ông Vũ lý giải, điều này có nghĩa trước đó, đối tượng này đã từng bị nhiễm virus SAR-CoV-2 và đã khỏi bệnh. Ngoài ra, để phát hiện một người đã tiêm vaccine có nền tảng tạo kháng nguyên protein S như Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca nhưng trước đó đã bị mắc Covid-19, có thể dùng xét nghiệm phát hiện kháng thể kháng protein N. Nếu dương tính, có nghĩa là trước đó đã nhiễm virus và khỏi bệnh vì trong vaccine không có kháng nguyên này.
Việc xét nghiệm kháng thể có một ý nghĩa nhất định trong việc xác định một vaccine có hiệu quả hay không. Đây là tiêu chí cơ bản mà các nhà nghiên cứu và các nhà dịch tễ đang sử dụng để đánh giá hiệu quả miễn dịch trong cộng đồng. Hiện tượng tạo kháng thể thấp hơn ngay từ ban đầu ở những người bị suy giảm miễn dịch là lý do mà các nhà khoa học sớm đưa ra lời khuyên tiêm thêm mũi bổ trợ thứ 3 cho nhóm người này.
Hiện nay, nhiều người đổ xô đến các cơ sở y tế để thực hiện xét nghiệm kháng thể nhằm biết được sau khi tiêm vaccine có kháng thể hay không là một việc làm chính đáng. Tuy nhiên, người dân phải hiểu rõ ý nghĩa của xét nghiệm kháng thể và nên lưu ý khi hiện nay chưa có chỉ số kháng thể tối thiểu để được xem là an toàn. Vì vậy, người dân không được chủ quan nếu thấy lượng kháng thể cao sau khi xét nghiệm.
Ông Vũ nhấn mạnh việc xét nghiệm để biết được tương đối lượng kháng thể trong người là phù hợp. Tuy nhiên, với mức giá cao thậm chí lên đến vài triệu đồng là không đáng và không cần thiết.
Mỗi loại vaccine đều có một tỷ lệ tạo kháng thể khác nhau và kết quả xét nghiệm của mỗi giai đoạn là khác nhau nên việc xét nghiệm đo kháng thể hầu như không mang lại giá trị nhiều.
Ngoài ra, tiêm vaccine phòng Covid-19 sẽ giúp cơ thể tạo ra kháng thể chủ động. Do đó, dù lượng kháng thể ít hay nhiều, nếu tiêm chủng đầy đủ (2 liều vaccine) hoặc bệnh nhân mắc Covid-19 (F0) điều trị khỏi, xác suất bệnh tiến triển nặng sẽ thấp so với những người còn lại, đồng thời lúc này cơ thể đã có một hệ thống tốt để chống lại sự tấn công của virus.
Trước đó, Bộ Y tế đã có văn bản đề nghị Sở Y tế chỉ đạo các đơn vị liên quan về việc không sử dụng xét nghiệm kháng thể SARS-CoV-2 sai mục đích, không cần thiết, gây tốn kém và có thể gây tâm lý chủ quan trong thực hiện các biện pháp phòng chống dịch. Ngoài ra, Bộ cho biết xét nghiệm huyết thanh học phát hiện kháng thể không sử dụng để xác định đang nhiễm virus và không giúp xác định hiệu quả bảo vệ đối với bệnh Covid-19, chủ yếu phục vụ trong nghiên cứu, đánh giá dịch tễ, điều trị.
Theo Sài Gòn Tiếp Thị
