(KTSG) – Khủng hoảng hoạt động đăng kiểm khi năng lực đăng kiểm tại TPHCM giảm trên 50% do nhiều trung tâm bị phát hiện sai phạm buộc phải đóng cửa, gây ách tắc kéo dài, thật ra cũng là dịp rà soát lại các quy định đăng kiểm để loại bỏ những yêu cầu không cần thiết, giảm bớt phiền hà cho người dân. Mấu chốt của vấn đề là xác định đâu là những yêu cầu không cần thiết, đâu là những tiêu chí phương tiện cơ giới dứt khoát phải đạt, không thể bỏ.
Ở đây nguyên tắc đánh đổi trong kinh tế học cũng có thể giúp giải bài toán này: chủ xe luôn có nhu cầu bảo đảm an toàn trong vận hành vì bỏ qua các yếu tố an toàn sẽ phải trả một cái giá rất đắt. Ngược lại, một số chủ xe có xu hướng ngó lơ các yếu tố gây hại đến môi trường hay gây nguy hiểm cho người khác miễn sao không ảnh hưởng đến họ. Do đó, họ sẽ tìm cách “chạy chọt” để nhân viên đăng kiểm bỏ qua mức phát thải quá ngưỡng được chấp nhận; xe “độ” đèn chiếu sáng, có thể gây chói mắt cho xe ngược chiều; xe cơi nới thùng để chở được nhiều hàng hóa hơn…
Như vậy nhiệm vụ của công tác đăng kiểm là xác định các lỗi thuộc loại thứ nhì để thay mặt cơ quan quản lý buộc phương tiện cơ giới bảo đảm an toàn cho môi trường, cho người khác tham gia giao thông vì chủ phương tiện ít có động cơ tự mình khắc phục các lỗi này. Vì thế ở nước ngoài, công tác đăng kiểm chủ yếu nhằm đo lường mức phát thải có vượt ngưỡng cho phép.
Ngược lại, việc đăng kiểm không cần chú ý quá nhiều đến các yếu tố kỹ thuật vận hành, phải xem đó là trách nhiệm của chủ xe và hãng xe; không xe nào dám để hệ thống phanh không hoạt động tốt hay để hệ thống điện quá tải…
Xác định được như thế, chúng ta có thể trả lời ngay các câu hỏi nên hay không nên liên quan đến việc đăng kiểm: không cần thiết phải đăng kiểm xe mới sản xuất đưa vào lưu thông trong ít nhất hai hay ba năm vì lúc này chủ xe có động cơ rất cao buộc hãng xe trong thời gian bảo hành, đảm bảo xe ở tình trạng tốt nhất. Nên giãn chu kỳ đăng kiểm dài hơn bây giờ. Không nhất thiết phải từ chối đăng kiểm các xe có màu sơn khác màu đã đăng ký, có làm thêm bậc lên xuống… Thực tế Cục Đăng kiểm Việt Nam đã lên danh sách các khiếm khuyết không quan trọng, không ảnh hưởng đến an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường vẫn được phép đăng kiểm. Đây chính là động tác cần làm từ lâu để giảm bớt tình trạng đưa tiền để nhân viên đăng kiểm bỏ qua lỗi, phần nào dẫn tới tình trạng tắc nghẽn hiện nay.
Với các giải pháp ngắn hạn để giải quyết tình trạng khẩn cấp hiện nay, người dân đã hiến kế qua báo chí khá nhiều như gia hạn thời gian đăng kiểm, làm ứng dụng (app) để người dân chủ động đăng ký, điều hòa được lượng xe tại các trung tâm, ưu tiên một số loại xe như xe phục vụ công cộng, xe chở hàng hóa… Tuy nhiên cho dù các trung tâm còn hoạt động có cố gắng đến đâu, cũng không thể giải quyết tình trạng ách tắc khi có trên 50% trung tâm bị đóng cửa. Làm sao để các trung tâm này hoạt động trở lại chính là giải pháp căn cơ nhất – cá nhân con người sai phạm chứ máy móc thì không; trong đó có thể tính đến việc cử người điều hành để tận dụng máy móc thiết bị và nhân lực có sẵn là phương án tốt nhất trong tình hình hiện nay.
Về nội dung quy định pháp luật, cần sửa đổi từ cả hai phía. Cái gì cần đăng kiểm. Đăng kiểm nên làm gì. Thế là xong. Tuy nhiên, về mặt con người điều hành và thực thi, chỉ cần sửa một điều. Đó là, chọn đúng người, đúng việc. Câu chuyện này đã bị sai lầm, từ đầu đến cuối, từ rất lâu nay rồi.