Đầu tư cho R&D: Vẫn còn nhiều thử thách
Thu Hiền
 |
| Một trong những yếu tố quyết định sự thành công cho R&D là tính khả thi bởi các công nghệ được lựa chọn phải có khả năng thương mại hóa cao và có nhà đầu tư tiềm năng. |
(TBVTSG) - Chưa bao giờ vấn đề nghiên cứu - phát triển (R&D) lại được đề cập nhiều trong các doanh nghiệp CNTT như hiện nay khi các doanh nghiệp ý thức được rằng R&D gắn bó mật thiết với việc tạo ra những sản phẩm và những công nghệ mới, có tác động trực tiếp đến tốc độ tăng trưởng và sự phát triển bền vững của mình. Tuy nhiên, nguồn lực đầu tư cho R&D trong doanh nghiệp CNTT Việt Nam còn khá khiêm tốn.
R&D là cụm từ thường được dùng trong hoạt động quản trị doanh nghiệp, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp sản xuất và được xem là chìa khóa thành công của nhiều công ty, doanh nghiệp lớn trên khắp thế giới từ khá lâu. Tại Việt Nam, hoạt động R&D vẫn còn khá mới khi các doanh nghiệp CNTT hầu hết đang gia công sản phẩm theo đơn đặt hàng.
Dấu ấn R&D còn mờ nhạt
Ông Chu Tiến Dũng, Chủ tịch Hội Tin học TP.HCM, cho biết những năm trước đây, đầu tư cho R&D hầu như không có vì các doanh nghiệp CNTT sản xuất phần cứng chủ yếu tập trung vào khâu lắp ráp, gia công cho các doanh nghiệp nước ngoài. Sản phẩm được bán ra thị trường mang thương hiệu Việt Nam là rất hiếm và ngay cả những sản phẩm máy tính mang thương hiệu Việt Nam thì “chất R&D” để tạo ra kiểu dáng riêng, thiết kế đặc trưng do phía Việt Nam phát minh hầu như không có.
Còn riêng về phần mềm thì bản thân lĩnh vực này làm việc trên nền tảng sáng tạo nên có thể coi sản phẩm phần mềm và dịch vụ phần mềm là một quá trình nghiên cứu và sáng tạo. Song, nếu đi sâu hơn nữa vào một chiến lược R&D để tạo thành các sản phẩm được đăng ký sở hữu trí tuệ của các doanh nghiệp Việt Nam là rất hiếm hoi.
Nguyên nhân chủ yếu là do R&D là một vấn đề hết sức khó đối với doanh nghiệp CNTT Việt Nam. Muốn làm R&D, đòi hỏi doanh nghiệp phải có năng lực tài chính lớn và nguồn nhân lực có trình độ cao. Một trong những yếu tố quyết định sự thành công cho R&D là tính khả thi bởi các công nghệ được lựa chọn phải có khả năng thương mại hóa cao và có nhà đầu tư tiềm năng. Bên cạnh yếu tố thị trường, cần chú trọng đến những nghiên cứu dài hạn với những kết quả có tác động mạnh đến sự phát triển của cả một lĩnh vực công nghệ.
Trong khi đó, doanh nghiệp CNTT Việt Nam chủ yếu có quy mô nhỏ, năng lực tài chính hạn chế và chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng được cho hoạt động R&D. “Trong 10 năm qua, doanh nghiệp CNTT đang phải giải quyết bài toán trước mắt là làm sao để tồn tại. Đó là họ phải tạo ra những sản phẩm mang tính ngắn hạn nhằm đáp ứng ngay nhu cầu trước mắt của thị trường vì thế việc đầu tư và kế hoạch phát triển cho R&D là hầu như không có”, ông Dũng nói.
Đề cập về việc đầu tư cho R&D, ông Trần Lương Sơn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Phần mềm Vietsoftware, phát biểu tại buổi ra mắt Trung tâm nghiên cứu và phát triển của TMA Solutions trong đầu tháng Bảy vừa qua rằng đầu tư cho R&D là một việc làm hết sức khó khăn mà không phải doanh nghiệp nào cũng làm được bởi hầu hết doanh nghiệp CNTT của Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ, năng lực tài chính yếu và nguồn nhân lực còn hạn chế.
“Nhiều năm qua, doanh nghiệp chỉ chú trọng vào việc gia công sản phẩm theo đơn đặt hàng và doanh thu mang lại là không cao. Một số doanh nghiệp đã bắt đầu có ý thức đầu tư cho nghiên cứu và phát triển sản phẩm song do tiềm lực tài chính còn yếu nên chủ yếu làm theo kiểu giật giấu và vai”, ông Sơn nói.
Riêng trong lĩnh vực phần mềm và phát triển các giải pháp thì theo ông Sơn, doanh nghiệp Việt Nam đã có những sản phẩm “có dấu ấn của R&D”. Đó là trong quá trình làm ra sản phẩm, kỹ sư Việt Nam đã có những sáng tạo thiết kế (patent) hay tính năng trong một số công đoạn sản xuất ra sản phẩm. Song, điều đáng tiếc là họ không quan tâm đến việc đăng ký sở hữu cho những tài sản trí tuệ này. Do đó, dấu ấn sáng tạo trong mỗi sản phẩm của kỹ sư Việt Nam còn rất mờ nhạt.
Còn ông Đỗ Bá Phước, Phó tổng giám đốc Công ty Pyramid Software (PSD), cho rằng nếu định nghĩa R&D theo nghĩa hẹp, tức là hoạt động nghiên cứu nhằm phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ trong tương lai, cơ hội sẽ không có nhiều cho các công ty CNTT Việt Nam, vì lý do sở hữu trí tuệ là một phần cơ yếu của công ty nước ngoài, không thể để nằm bên ngoài. “Tuy nhiên, nếu định nghĩa rộng R&D là hoạt động công nghệ nói chung phục vụ sản xuất và dịch vụ, thị trường này có một tiềm năng lớn để phục vụ những nhu cầu của khách hàng”, ông Phước nói.
Những bước đi ban đầu của doanh nghiệp lớn
Theo một số chuyên gia, những doanh nghiệp CNTT có quy mô nhỏ thì đầu tư cho R&D là rất khó khăn vì công việc chính của loại doanh nghiệp này là nhận thầu và sản xuất theo đơn đặt hàng sản phẩm có quy mô nhỏ, chỉ thực hiện một vài công đoạn nhất định.
Tuy nhiên, đối với doanh nghiệp có quy mô từ 500 nhân công trở lên thì R&D là một bài toán có lời giải mặc dù họ cũng xuất phát từ doanh nghiệp gia công. Phần lớn họ vẫn là doanh nghiệp nhận thầu theo đặt hàng từ công ty mẹ. Những doanh nghiệp này sản xuất, gia công các sản phẩm đòi hỏi tiêu chuẩn cao hơn và định hướng vào thị trường đặc biệt. Do vậy, trình độ kỹ thuật và công nghệ trở thành yếu tố quyết định để duy trì năng lực cạnh tranh. Ngoài ra, mục tiêu của doanh nghiệp quy mô lớn không chỉ là giảm chi phí sản xuất, mà còn phải sản xuất ra được sản phẩm có đặc tính riêng của mình, coi đó là thế mạnh để cạnh tranh với các doanh nghiệp khác.
Chính vì vậy, các doanh nghiệp này đứng ở vị trí liền kề với các đối tác nước ngoài đứng đầu (công ty mẹ) khi trình độ kỹ thuật và công nghệ của các doanh nghiệp khá cao và luôn được hoàn thiện, đổi mới theo yêu cầu của đối tác. Bên cạnh đó, các công ty này cũng được phía đối tác hỗ trợ thúc đẩy phát triển kỹ thuật và công nghệ thông qua việc cung cấp trang thiết bị phục vụ R&D. Chính vì vậy, một số công ty CNTT trong nước vừa qua đã có cơ hội tiếp nhận các phòng R&D từ các công ty đối tác.
Tại Việt Nam, các công ty lớn như TMA Solutions, PSD, Viettel hay CMC đã bắt đầu xây dựng đường lối kinh doanh theo hướng này.
Vừa qua, Công ty TMA Solutions đã chính thức khai trương Phòng nghiên cứu và phát triển tại Công viên Phần mềm Quang Trung nhằm mở rộng lĩnh vực kinh doanh và phát triển bền vững hơn. Hiện, trung tâm này đang thực hiện 10 dự án nghiên cứu và phát triển cho các giải pháp di động, giải pháp cho ngành viễn thông…
Ông Nguyễn Hữu Lệ, Chủ tịch Công ty TMA Solutions, cho biết đây là kết quả tích lũy của hơn 12 năm làm gia công phần mềm cho đối tác nước ngoài và lợi thế của TMA Solutions là được tiếp cận với các dự án R&D của họ. Sau thời gian hoạt động, công ty này đã tích lũy được công nghệ mới và năng lực tài chính nhất định để phát triển các dự án R&D ngay tại Việt Nam.
Ông Lệ cho hay khi TMA Solutions đã xây dựng xong cơ sở hạ tầng của trung tâm R&D thì công ty ông sẵn sàng hợp tác với các công ty công nghệ trong nước để nghiên cứu phát triển sản phẩm. “Thế mạnh của chúng tôi là có cơ sở hạ tầng, có nhân sự cung cấp cho đối tác và sẵn sàng cộng tác với các công ty để nghiên cứu làm ra sản phẩm với điều kiện sản phẩm đó phải khả thi về mặt thương mại hóa. Và mục tiêu cuối cùng là làm sao các công ty CNTT Việt Nam có thể làm chủ công nghệ sau thời gian dài chỉ tập trung vào lắp ráp, gia công”, ông Lệ nói.
Cùng với TMA Solutions, Tập đoàn Viettel đã thành lập trung tâm R&D thuộc Công ty Viettel Technologies. Trung tâm này có chức năng nghiên cứu, phát triển mạng lõi, sản xuất thiết bị truy nhập, nghiên cứu, phát triển và sản xuất thiết bị đầu cuối: VTT Ipphone, VTT CPE, VTT Mobi Handset, VTT HSPA và nghiên cứu, phát triển các ứng dụng.Mới đây, Viettel cho hay họ đã sản xuất thử nghiệm USB 3G (VT1000-3G) thành công. Thiết bị này do Viettel thiết kế toàn bộ, từ phần cứng, phần mềm đến kiểu dáng, mẫu mã và phần sản xuất thuê đối tác thực hiện. Viettel dự kiến đến cuối năm nay, VT1000-3G sẽ được cung cấp ra thị trường với số lượng lớn để phục vụ nhu cầu sử dụng Internet băng rộng di động.
Ngoài VT1000-3G, trước đó Viettel cũng đã sản xuất thiết bị Home Gateway 3G có thể chia sẻ kết nối Internet trong mạng nội bộ, khả năng bắt sóng cao dành cho việc chuyển đổi tại các cơ sở giáo dục đang sử dụng công nghệ Edge 2,75G.
Cùng với Viettel, Tập đoàn công nghệ CMC cho biết đã dành 2 triệu đô la Mỹ cho quỹ phát triển và đầu tư công nghệ với mục đích nghiên cứu các công nghệ mới hoặc để mua, đặt hàng các ý tưởng sáng tạo mới.
CMC cho hay tập đoàn này có ba loại hình kinh doanh chính là dịch vụ, thương mại và sản xuất mà trong đó dịch vụ và sản xuất sản phẩm có hàm lượng công nghệ và chất xám cao, là yếu tố sống còn trong việc cạnh tranh dài hạn. Đầu tư cho R&D là một trong những động lực phát triển mạnh mẽ nhất và bền vững nhất cho tương lai mà CMC đang hướng tới.
