Khai thác hữu hiệu các mô hình kinh doanh trên Internet
Anh Vũ
(TBVTSG) – Kinh doanh Internet là hình thức khai thác thương mại trong môi trường số. Bước vào thời kỳ của nền kinh tế tri thức, con người không chỉ hoạt động trong môi trường vật lý (physical environment) gắn liền với nền tảng mặt đất mà còn có thể biến những suy nghĩ thành hành động trong môi trường số (digital environment).
Khác với quan niệm trước đây, Internet không phải là không gian ảo (virtual) mà là một tập hợp những yếu tố vật lý đã được số hóa để làm nơi thực hiện các hoạt động thực (real action) của con người, bao gồm các hình thức thương mại điện tử mà môi trường số sẽ thay thế một phần hay toàn bộ môi trường vật lý. Cũng như các cửa hiệu trên mặt đất, việc kinh doanh Internet diễn ra ở những vị trí nhất định gọi là địa chỉ web (website) hay trang web, nơi đó thể hiện phong phú các hình thức kinh doanh khác nhau mà chúng ta có thể tóm kết thành các mô hình thành công sau đây:
Phân phối hàng hóa và cung cấp dịch vụ (e-Delivery)
Mô hình phân phối hàng hóa và cung cấp dịch vụ qua mạng Internet đã làm thay đổi rất lớn cấu trúc chi phí so với việc giao nhận truyền thống. Nó làm biến mất nhiều công đoạn, giảm đến mức thấp nhất nhu cầu vận chuyển qua lại cũng như nhu cầu xây dựng kho chứa hay cửa hàng, tăng nguồn cung cấp từ một chiều đơn tuyến sang hai chiều đa tuyến, thậm chí từ các nhà máy sản xuất hay từ các trung tâm dịch vụ vốn là đối thủ của nhau. Phương pháp e-Delivery phát triển rất nhanh ở các quy mô khác nhau trong hầu hết các ngành công nghiệp nhờ giảm đáng kể các thứ chi phí mà lại tạo nên năng lực phát triển vừa nhanh vừa rộng lại vừa vươn đến cả những nơi xa xôi. Trong khi đó khách hàng trực tuyến vừa được hưởng lợi giá rẻ lại có được nhiều sự chọn lựa hơn so với khi phải đi đến cửa hiệu, mặt khác có thể đặt mua bất kỳ nơi đâu vào bất cứ lúc nào.
Đi đầu trong phương thức phân phối điện tử là cửa hàng bán sách Amazon.com, cho thuê video phim ảnh Netflix.com, bán tranh Posters.com, bán cà-vạt Ties.com, bán băng đĩa nhạc và show truyền hình iTunes hay các bản nhạc hiếm lừng danh Rhapsody. Trong khi Ties.com có 2.500 loại cà-vạt, Posters.com chứa trên 300.000 áp-phích và tranh tường thì Netflix.com cho thuê hơn 100.000 đầu đĩa DVD so với con số bình quân 3.000 của một cửa hiệu. Một hiệu sách lớn với nhiều chi nhánh chỉ có thể bán trong khoảng 40.000-100.000 cuốn mỗi năm trong khi khối lượng phân phối của Amazon.com lên trên 3 triệu trong hơn 400.000 đầu sách khác nhau, tiết kiệm cho cả người mua lẫn người bán từ 731 đến 1.030 triệu đô la Mỹ mỗi năm. Xu hướng khai thác Internet vào việc tư vấn và cung cấp dịch vụ tài chính càng ngày càng tăng. Thành công nhất phải kể đến dịch vụ thương mại của E*TRADE, dịch vụ cho vay của LendingTree.com, dịch vụ bảo hiểm Ensurance.com và dịch vụ ngân hàng ING Bank.
Bán trả góp các tài sản lớn và chuyển nhượng phần công suất thừa
Chế độ công quản một tài sản đã có từ lâu, nhưng nay phát triển thành hệ thống bán hàng trả góp trực tuyến từ máy móc nông cụ đến du thuyền và các nhà nghỉ. FlexJet cho phép người mua sở hữu máy bay tư nhân kể từ lần trả tiền đầu tiên tương đương 1/16 giá trị tài sản. NetJets cũng áp dụng tương tự cho các hãng khai thác hàng không, trong khi ZipCar và FlexCar chuyên bán trả góp các dòng ô-tô. Một lĩnh vực trả góp khác được CouchSurfing.com khai thác, theo đó du khách có thể chia phòng hay sử dụng cả một căn nhà trong những thời gian nhất định với các cư dân địa phương vào mỗi mùa hè hay kỳ nghỉ lễ.
Priceline.com và Lastminute.com chuyên kinh doanh các vé chưa bán hoặc phòng khách sạn chưa ai đặt vào những phút cuối trước khi máy bay cất cánh. Trong khi đó GetLoaded.com và Internet Truckstop.com tạo điều kiện chất đầy các chuyến xe tải để chúng không phải trở về xe không, và Total Quality Logistics giúp các chủ hàng tìm được khoảng trống chuyên chở trên các con tàu trước giờ xuất bến. Nhiều cuộc nghiên cứu cho biết các nền kinh tế được hưởng lợi hàng tỉ đô la từ việc khai thác phần công suất thừa và Trái đất cũng giảm đáng kể lượng khí thải các-bon làm nó nóng lên.
Tổ chức đấu thầu và đấu giá cạnh tranh (e-Bids và e-Auctions)
Các hình thức đấu thầu và đấu giá trực tuyến có khả năng tập hợp tốt nhất những nhu cầu của cả người mua lẫn người bán. Điển hình nhất trong mô hình hoạt động này là trang eBay được coi là khu chợ trực tuyến lớn nhất thế giới, nơi những con người thực đấu giá để được mua những mặt hàng thực theo đúng giá trị của chúng. Năm 2009 doanh thu bán hàng của eBay lên đến 60 tỉ đô la, mang về khoản lợi nhuận cho nhà mạng đến 7,05 tỉ đô la. Mô hình kinh doanh Internet này nay được thực hiện rộng rãi trong việc mua sắm công của các chính phủ như tại GSAauctions.gov của Mỹ, hoặc các tập đoàn công nghiệp như Oilfield-auction.com chuyên cung ứng máy móc dầu khí, Overstock.com với các mặt hàng điện tử, Peta.com chuyên mua và bán các loại thủy sản từ người đánh bắt đến các cửa hàng, và cả Monsters.com, CareerBuilder, The Ladders, eHarmony hay Match.com chuyên về cạnh tranh thị trường nhân lực và dàn xếp các cuộc hẹn.
Cho thuê mặt bằng, cung cấp dịch vụ điện toán đám mây
Trang web eBay không chỉ là sàn đấu giá nổi tiếng mà còn là nơi cho thuê mặt bằng thương mại trực tuyến (web-based platform) cho gần 1 triệu nhà kinh doanh. Cũng vậy, Amazon.com cho khoảng 8 triệu địa chỉ bán sách cạnh tranh ngay với chính mình. Đặc biệt Sitoa.com được coi là khu chợ bán lẻ máy móc của gần 30.000 cửa hàng cho thuê. Người mua có thể chỉ cần thông qua một nguồn để tìm mua máy móc hay nhượng lại các trang bị cũ. Xu hướng cấp nguồn (outsourcing) và điện toán đám mây (cloud computing) được đẩy mạnh bởi e-Business on Demand của hãng IBM hay Amazon Web Service với việc cho thuê kho chứa dữ liệu doanh nghiệp Amazon Simple Storage. Cùng lúc đó dịch vụ cung cấp phần mềm theo yêu cầu của khách hàng khai thác điện toán đám mây gọi là SaaS (Software-as-a-Service) phát triển rất nhanh bởi Salesforce.com hay Google Apps. Mặt khác nhiều trang web còn cho các tập đoàn bảo hiểm thuê các hộp đen TripSense dưới dạng USB gắn trên phương tiện di chuyển để tích lũy dữ liệu liên quan đến khoản bồi thường cho các khách hàng gặp nạn.
Cung cấp các dịch vụ hỗ trợ kinh doanh
Amazon.com, Netflix.com, Rhapsody.com hay iTunes Genius của hãng Apple đều được đặt bộ lọc để có thể định hướng tiếp thị đến các nhóm khách hàng tiềm năng nhất. Trên thực tế nhiều nhà khai thác Internet nay đầu tư vào việc cài đặt các phần mềm chọn lọc tương tự lên trang web của các doanh nghiệp khách hàng. Trong khi đó hằng năm Google, Yahoo!, msn.com hay Ask.com tiếp tục thực hiện các khối lượng khổng lồ quảng cáo tiếp thị trực tuyến. Lợi nhuận của việc quảng cáo trên mạng trong năm 2008 lên đến 40 tỉ đô la và dự kiến đạt đến 80 tỉ đô la trong năm 2011. Bản thân mỗi địa chỉ web hoạt động dưới hình thức mạng xã hội (social network) như Facebook, LinkedIn, Twitter hay MySpace đang tạo điều kiện tốt nhất cho các cuộc gặp gỡ trao đổi dẫn đến các quan hệ giao dịch. Nhiều mạng xã hội nay nhận các đơn hàng quảng cáo hay các chiến dịch tiếp thị thông minh và thực hiện chúng một cách tế nhị để giữ được tính riêng tư mà vẫn khai thác được tiềm năng to lớn tạo ra từ các mối quen biết của mỗi cá nhân người sử dụng.
Hình thành chế độ phục vụ mọi lúc mọi nơi
Cuộc cách mạng lớn lao mà Internet thực hiện đang đưa khách hàng đến gần nhà máy với việc hình thành cấu trúc sản xuất theo đơn đặt hàng (build-to-order) theo thị hiếu hay nhu cầu chuyên biệt của từng cá nhân hay doanh nghiệp. Trong hình thức này, khách hàng trực tiếp tham gia vào việc thiết kế sản phẩm mà họ sẽ sở hữu thông qua các phần mềm tích hợp ở trang web thương mại. Đi đầu thực hiện quan niệm chuyên biệt hóa sản phẩm (mass customization) là hãng điện tử Dell với các loại máy tính, Lands End với các bộ quần áo, Nike cho các đôi giày, American Quantum Cycles cho các loại xe hai bánh, và đặc biệt nơi các dòng xe hạng sang Mini của hãng BMW, Scion của hãng Toyota hay xe vận tải chuyên dụng Smartauction của hãng General Motors. Trên các dòng sản phẩm tiêu dùng khác nhau từ chai nước ngọt đến bộ bàn ghế của trang CafePress, chủ nhân sẽ rất tự hào với dòng chữ “được thiết kế bởi chính khách hàng” (designs submitted by customer) gắn lên trên đó.
Đây hẳn là những thay đổi văn hóa tiêu dùng lớn lao. Nhưng có một hiện tượng còn lớn hơn nữa khi từ nay, thông qua các kỹ thuật tuyệt vời của các nhà khai thác mạng như Cisco Systems, Ingram Micro hay Rackspace.com mỗi người chúng ta đều có thể hiện diện từ xa (tele-presence) trong các lớp học, giữa các người thân trong gia đình, nơi các bữa tiệc hay trong các cuộc hội họp trực tuyến (tele-conference). Trước đây con người đã biết khai thác môi trường vật lý vì sự ấm no của mình thì nay họ cũng đủ khả năng để chinh phục môi trường số nhằm thực hiện các ước vọng hạnh phúc thịnh vượng.
__________________________________________
Tài liệu tham khảo:
– The Internet Economy after 25 years after .com – Transforming commerce and life http://www.itif.org/files/2010-25-years.pdf
