(KTSG) - Ba ngày sau khi tuyên thệ nhậm chức để trở thành Tổng thống thứ 47 của hợp chủng quốc Hoa Kỳ, ông Donald Trump đã có bài phát biểu đáng chú ý tại Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) bằng việc mô tả những công việc mà ông đã làm với tốc độ chưa từng có.
Chi tiết hơn, trong bài phát biểu ông Trump đã nhắc đến vấn đề mở rộng lãnh thổ; hạn chế nhập cư; giải quyết lạm phát; giải quyết cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt; đóng băng tuyển dụng liên bang, quy định liên bang, viện trợ nước ngoài; thành lập Bộ Hiệu quả chính phủ; rút khỏi Thỏa thuận biến đổi khí hậu Paris; chấm dứt chính sách xe điện; tuyên bố khẩn cấp tình trạng năng lượng quốc gia; cho phép khai thác dầu mỏ; xây dựng Mỹ thành thủ đô của thế giới về trí tuệ nhân tạo (AI) và tiền điện tử; bãi bỏ Obamacare; cắt giảm thuế cho người lao động, giảm thuế lớn cho các nhà sản xuất và chế tạo; thu hút doanh nghiệp nước ngoài đến Mỹ sản xuất; chấm dứt sự kiểm duyệt của chính phủ đối với quyền tự do ngôn luận; chỉ công nhận hai giới tính. Như vậy, rất nhiều sắc lệnh hành pháp đã được phê duyệt, tuy nhiên trong lĩnh vực kinh tế và thương mại chúng có thể phân ra thành hai nhóm chủ đạo đáng lưu ý.
Nhóm chính sách giải phóng nền kinh tế thông qua công cụ thuế. Điều này được phản ánh rõ nét trong các sắc lệnh hướng đến giảm gánh nặng về quy định đối với doanh nghiệp, trong đó có sắc lệnh giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và cung cấp ưu đãi cho công ty hồi hương, đưa việc làm và cơ sở sản xuất trở lại Mỹ. Chính quyền của Tổng thống Donald Trump đã cắt giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 35% xuống 21% trong nhiệm kỳ đầu tiên, và bây giờ ông cam kết giảm tiếp xuống 15% cho các doanh nghiệp (nước ngoài) nếu họ đến Mỹ để sản xuất. Điều này sẽ giúp thúc đẩy và mở rộng sản xuất kinh doanh, tạo thêm việc làm cho người lao động Mỹ.
Nhóm chính sách củng cố nền kinh tế thông qua việc cắt giảm chi tiêu công. Đầu tiên Bộ Hiệu quả chính phủ (DOGE) được lập ra nhằm mục tiêu cắt giảm nhân sự và chi tiêu của chính phủ. Tiếp theo ông Trump đã ký sắc lệnh đóng băng tất cả các loại viện trợ để đánh giá lại; rút khỏi Tổ chức Y tế thế giới và Hiệp định về biến đổi khí hậu; yêu cầu các đồng minh NATO tăng 5% GDP cho chi tiêu quốc phòng... Các bước đi này của chính quyền Tổng thống Donald Trump có thể giúp Mỹ giảm được một khoản chi tiêu đáng kể, góp phần cải thiện tình hình tài chính quốc gia, mở rộng không gian tài khóa để chính phủ thực hiện các cam kết về trả nợ và đầu tư. Điều này cũng sẽ giúp nước Mỹ bổ sung thêm tài lực để thúc đẩy sản xuất và kinh doanh.
Như vậy khẩu hiệu MAGA (làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại) của ông Trump được cụ thể hóa bằng chính sách trọng cung đậm nét. Chính sách này gợi nhớ lại chính sách trọng cung (nổi tiếng về tính hiệu quả) đã được áp dụng dưới thời của chính quyền Tổng thống Mỹ Ronald Reagan và Thủ tướng Anh Margaret Thatcher. Điều này gợi mở nhiều hàm ý chính sách kinh tế quan trọng cho Việt Nam, một quốc gia có diện tích và quy mô kinh tế khiêm tốn so với Mỹ, trong hành trình trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045.
Sau gần bốn thập niên đổi mới, quy mô nền kinh tế Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ, gấp 50 lần so với thời kỳ ban đầu (năm 1986), dự trữ ngoại hối năm 2024 ở mức 80 tỉ đô la Mỹ, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện tại Việt Nam năm 2024 ước đạt 25,35 tỉ đô la. Tuy nhiên, như Tổng Bí thư Tô Lâm gần đây đã thẳng thắn chỉ ra, những con số ấn tượng này có thể chỉ là bề nổi của tảng băng chìm, chưa phản ánh đầy đủ thực trạng của nền kinh tế.
Kết quả phân tích cấu trúc kinh tế gần đây cho thấy Việt Nam quá tập trung vào quản lý cầu mà chưa chú trọng đến quản lý cung. Tăng trưởng FDI cao nhưng chưa đóng góp thực chất vào nền kinh tế, trong khi đó, các doanh nghiệp trong nước đang phải đối mặt với gánh nặng thuế, phí ngày càng tăng, cơ hội tiếp cận tín dụng còn khá hạn chế, nhiều chính sách còn thiếu nhất quán.
Để giải quyết vấn đề trên, cải cách mạnh mẽ thể chế kinh tế, trong đó chuyển trọng tâm từ quản lý cầu sang quản lý cung để tạo lập điều kiện, môi trường thúc đẩy sản xuất và kinh doanh (có thể) là chìa khóa cho kinh tế Việt Nam.
Tóm lại, tuy có những khác biệt về quy mô kinh tế và/hoặc điều kiện chính trị, văn hóa, nhưng Việt Nam có thể tham khảo Mỹ và cân nhắc áp dụng chính sách trọng cung phù hợp. Theo đó, trong thời gian tới các chính sách nên tập trung vào: (1) giảm thuế, phí để khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất kinh doanh; (2) đẩy mạnh cuộc cách mạng tinh gọn, từng bước xây dựng bộ máy chính phủ tinh - gọn - mạnh gắn với chống tham nhũng, lãng phí triệt để tạo lập dư địa vốn cho đầu tư và/hoặc giảm thuế thu nhập doanh nghiệp; (3) xây dựng văn hóa hành động: “chỉ bàn làm không bàn lùi” những việc có lợi cho dân và/hoặc doanh nghiệp; “bàn là làm; cam kết là thực hiện; thực hiện là quyết liệt, dứt điểm, hiệu quả”.
(*) Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN
(**) Trường Đại học FPT Hà Nội
