Làm ra nhưng không bán được

Làm ra nhưng không bán được

Ngọc Lan

Thép tấm lá tồn kho của một doanh nghiệp ở huyện Bình Chánh. – Ảnh: Lê Toàn

(TBKTSG Online) – Trong báo cáo về tình hình kinh tế – xã hội quí 1-2009, Tổng cục Thống kê (TCTK) đã công bố các con số về chỉ số tồn kho sản xuất của nhiều ngành công nghiệp, qua đó cho thấy tình hình sản xuất công nghiệp đang còn nhiều khó khăn.

>> Ngành kính xây dựng chỉ chạy nửa công suất

Lần đầu tiên TCTK công bố chỉ số tồn kho

Theo báo cáo nói trên, các lý do dẫn đến kết quả giá trị sản xuất công nghiệp đạt thấp, ước tính cả quí chỉ tăng 2,1% so với quí 1 năm trước (tính theo giá so sánh) vì mức tiêu thụ hàng hóa chậm, thị trường thu hẹp dẫn đến tồn kho sản phẩm và tồn đọng vốn lớn.

Theo đó, tính đến cuối tháng 2-2009, chỉ số tồn kho toàn ngành công nghiệp chế tạo, chế biến ước tính tăng 67% so với cùng kỳ năm 2008, trong đó thép tồn kho tăng gấp 2,6 lần; sắt tròn đường kính 10 mi li mét trở lên gấp 2,1 lần; gạch lát nền tăng 55%, quần áo may sẵn tăng 76%. Những thông tin này rất đáng quan tâm vì ngành công nghiệp chế tạo, chế biến chiếm tới gần 90% giá trị sản xuất công nghiệp. Hiện tại, ngành này đang có tốc độ tăng trưởng thấp nhất trong ba ngành công nghiệp cấp I, do chỉ tăng 1,9% (hai ngành còn lại là sản xuất, phân phối điện, ga, nước tăng 3,6% và công nghiệp khai thác mỏ tăng 6,1%).

Giải thích về việc những thông tin về chỉ số tồn kho sản xuất công nghiệp lần đầu tiên xuất hiện trong báo cáo của TCTK, Vụ trưởng Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng (TCTK), Thạc sĩ Phạm Đình Thúy cho biết từ nhiều năm nay, chưa có thời điểm nào chỉ số tồn kho ngành công nghiệp lại lớn như hiện nay, trong khi đây là một trong ba chỉ số khép kín quan trọng của ngành công nghiệp cùng với chỉ số sản xuất và chỉ số tiêu thụ. Nó được xem như cơ sở đánh giá biến động của ngành công nghiệp hàng tháng, quí.

Từ tám tháng qua, dưới sự giúp đỡ của phía Nhật Bản, phương pháp thống kê giá trị sản xuất công nghiệp theo cách mới đã được áp dụng. Theo kế hoạch, chỉ số tồn kho dự kiến sẽ công bố vào năm 2010 và đến năm 2011, nó sẽ chính thức thay thế cách tính chỉ tiêu “Giá trị sản xuất công nghiệp theo giá so sánh 1994” đã tồn tại qua nửa thế kỷ, không còn phản ánh đúng biến động sản xuất công nghiệp của kinh tế thị trường.

“Trước những biến động quá lớn của nền kinh tế trong thời điểm hiện nay, các số liệu tồn kho nói trên cho thấy sản xuất đang suy giảm, đình đốn, doanh nghiệp bị đọng vốn và thiếu đầu ra, khiến chúng tôi đề xuất công bố các số liệu này sớm hơn dự tính để cung cấp thêm thông tin cần thiết cho các nhà nghiên cứu, quản lý và các doanh nghiệp tham khảo, phát triển sản xuất hiệu quả hơn”, ông Thúy nói.

Những thông tin này cho phép doanh nghiệp điều chỉnh được sản xuất trong mối tương quan chung của toàn ngành, vừa giúp phát triển bền vững, vừa tránh được rủi ro, thất thoát. Đồng thời các thông tin về tồn kho cũng có thể giúp cho Chính phủ có căn cứ để đưa ra các quyết sách nhằm giúp đỡ các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn, kích cầu tiêu thụ sản phẩm trong nước và xuất khẩu.

Doanh nghiệp đối mặt với hàng tồn kho

Về phía doanh nghiệp, hàng tồn kho là bình thường nếu không vượt quá ngưỡng tính toán hiệu quả của từng doanh nghiệp. Vấn đề nằm ở chỗ, doanh nghiệp có nên công bố hay không hoặc công bố nhằm mục đích gì. Kể cả với các công ty niêm yết, trích lập dự phòng hàng tồn kho hoặc giảm giá (tính ra tiền) theo quy định chỉ là một mục nằm trong báo cáo tài chính được kiểm toán cuối năm.

Trong các báo cáo kiểm toán giữa niên độ trong năm, những thông tin về việc này tùy theo quyết định của từng doanh nghiệp, có thể đưa ra hoặc không đưa ra. Cũng không loại trừ có một số trường hợp doanh nghiệp sử dụng việc trích lập dự phòng giảm giá cho hàng tồn kho như một động tác kỹ thuật để cân đối lợi nhuận theo mục đích riêng.

Song, trong tình trạng sản xuất bị đình trệ, đầu ra gặp khó thì lượng hàng tồn kho của các doanh nghiệp đang để lại nhiều hệ lụy.Hồi trung tuần tháng 2, ông Trần Văn Huynh, Chủ tịch Hiệp hội Vật liệu xây dựng Việt Nam, công bố lượng tồn kho kính xây dựng ở tám nhà máy trong cả nước là 34 triệu mét vuông (xem thêm bài Ngành kính xây dựng chỉ chạy nửa công suất).

Không riêng ngành kính, nhiều ngành sản xuất khác dựa chủ yếu vào thị trường nội địa cũng đang bị tơi tả bởi hàng nhập khẩu giá rẻ. Hàng loạt doanh nghiệp thép xây dựng đã phải ngưng hoặc giảm quy mô sản xuất từ mấy tháng qua, do không tiêu thụ được sản phẩm. Các nhà sản xuất động cơ diesel cũng tồn kho hàng trăm tỉ đồng hàng hóa, vì không cạnh tranh được với sản phẩm Trung Quốc. Ở Đồng Nai, chỉ một nửa số doanh nghiệp ngành gốm còn có thể tồn tại, nhưng sức chịu đựng cũng đang lung lay do hàng sản xuất bán không được.

Tình trạng của các doanh nghiệp sống chủ yếu nhờ thị trường xuất khẩu cũng không sáng sủa hơn. Ngành chế biến thủy sản, sản xuất hàng dệt may, hạt điều đang đau đầu với bài toán giải quyết hàng tồn kho, do người mua ở nước ngoài liên tục trì hoãn nhận hàng, hoặc tệ hơn là khách hàng bị phá sản.

Vừa qua, một số công ty nhập khẩu hàng dệt may ở châu Âu phá sản khiến không ít doanh nghiệp may xuất khẩu phải “ôm” sản phẩm. Dù sao, những công ty này còn đỡ hơn những đơn vị đã giao hàng nhưng chưa kịp nhận tiền, coi như mất trắng.

Với ngành gỗ, ngay từ trung tuần tháng 3, Bộ Công Thương đã nhận báo cáo về việc tồn kho 600.000 mét khối gỗ nhập về nhưng không thể đưa vào sản xuất vì doanh nghiệp không có các hợp đồng mới (hợp đồng xuất khẩu chỉ có đến hết tháng 4-2009).Ở ngành thép, cơn suy giảm này đến sớm và nặng hơn. Ngay từ cuối quí 3, đầu quí 4 năm ngoái, nhiều doanh nghiệp phải tạm thời đóng cửa khi giá thép thế giới “rơi” theo chiều thẳng đứng và mức tiêu thụ bị ngưng trệ.

Theo số liệu của Hiệp hội Thép Việt Nam, lượng thép tồn kho của toàn ngành hiện nay vào khoảng 220.000 tấn thành phẩm và 390.000 tấn phôi (do lượng tiêu thụ trong quí 1 giảm 30% so với cùng kỳ).